‘Gasgebruik daalt, maar strategische voorraden blijven nodig’
Wat zijn kansen en risico’s rondom gasopslag en leveringszekerheid? Dennis Hesseling (Hoofd Gas-, Kolen- en Elektriciteitsmarkten bij het Internationaal Energie Agentschap in Parijs) is positief. ‘De krappe markt wordt een kopersmarkt, gunstig voor de prijs – én partijen die zich zorgen maken over leveringszekerheid.’
‘De IEA monitort de wereldwijde marktontwikkelingen op het gebied van energie, inclusief voor onze 32 leden, waaronder Nederland. Jarenlang was de leveringszekerheid in de wereld stabiel. Tot 2021. In de opmaat naar de oorlog in Oekraïne stopte Gazprom met het vullen van Europese gasvoorraden. De gasopslag was toen nog niet op Europees niveau gereguleerd en werd overgelaten aan de afzonderlijke lidstaten.
Nadat Rusland vanaf februari 2022 de gastoevoer verder afkneep, ontstond er een enorme prijspiek en een massale inkoop van LNG door Europa. Het leidde tot de politieke verplichting om in eerste instantie 80 en later 90 procent van de Europese gasvoorraden te vullen voor het begin van de winter.
Ook elders in de wereld waren deze ontwikkelingen reden om na te denken over de leveringszekerheid. Zo richtte Japan een strategische LNG-buffer op. Daarbij zorgt een commerciële partij dat er in de winter één tanker per maand beschikbaar is voor noodsituaties. China zet juist meer in op gasopslag. Een land als Australië heeft weer een ander risico. Dat land is exporteur van gas, maar de betrokken marktpartijen hebben wel contractuele verplichtingen. Deze partijen kunnen nu verplicht worden om een deel van het gas in Australië in te zetten als dat nodig is.’
‘We hebben nu in Nederland en Europa een functionerend systeem met een zekere buffer. Daar hangt in tijden van schaarste wel een prijskaartje aan, waarbij landen moeten accepteren dat het gas dan duurder kan zijn, afhankelijk van hoe wordt ingekocht.
Hoofd Gas-, Kolen- en Elektriciteitsmarkten bij het Internationaal Energie Agentschap in Parijs Door toenemende elektrificatie worden we op termijn minder afhankelijk van import van gas. Die verduurzaming zet de komende jaren steeds verder door, waarbij op den duur ook waterstof een grotere rol zal gaan spelen. Dat leidt tot de vraag hoeveel gasopslag we eigenlijk nodig hebben in de toekomst. Als we meer op elektriciteit leunen, kan de opslag zeker omlaag. Tegelijkertijd hebben we een bepaalde gasvoorraad nodig om elektriciteit op te wekken als er minder zon en wind beschikbaar is.’
Hoe kan Nederland en Europa zich voorbereiden op leveringszekerheid?‘Dat is een lastige en tegelijk belangrijke discussie. Omdat Europa in 2050 klimaatneutraal wil zijn, is er een aarzeling om langetermijn gascontracten af te sluiten. Andere landen, zoals Japan en India, zijn wel actief op dat vlak. In Europa wordt nu onderzocht in hoeverre kortere contracten mogelijk zijn. Ook kan men wellicht afspraken maken dat na een bepaalde periode het gas naar andere afnemers kan als Europa het minder nodig heeft. Een derde optie is de inzet van portfoliospelers die in het gat kunnen springen als bemiddelende partij die bereid is het risico te nemen.
Maar: een deel van de oplossing komt dichterbij. We hebben op onze website een Global LNG Capacity tracker geïnstalleerd. Die laat zien dat rond 2027-2028 de toename van LNG capaciteit piekt. Nu is er wereldwijd 4300 miljard kubieke meter (bcm) gas beschikbaar, dan komt er in totaal bijna 300 bcm per jaar bij – het tienvoudige van wat we in Nederland gebruiken. De huidige krappe markt wordt dan meer een kopersmarkt. Dat is gunstig voor de prijs – én voor partijen die zich zorgen maken over leveringszekerheid.’
Betekent deze ontwikkeling dat Nederland en Europa nu niets hoeven te ondernemen?‘Dit is het realistische en gunstige scenario. Hoewel we vertrouwen hebben in de ontwikkelingen en projecten, kan er natuurlijk altijd iets misgaan.
Daarom moeten we nadenken in hoeverre we strategische gasopslagen op Europees niveau kunnen vergroten. Mogelijke uitbreiding ligt bijvoorbeeld in het westen van Oekraïne. Als je die veilig kunt stellen, spreek je over een extra jaarlijkse opslagcapaciteit van 30 bcm. Ter vergelijking: de huidige Europese opslagcapaciteit is 104 bcm, in Nederland is dat 14 bcm. Dat zou dus een enorme toevoeging zijn aan de Europese opslagcapaciteit.’
Hoofd Gas-, Kolen- en Elektriciteitsmarkten bij het Internationaal Energie Agentschap in Parijs ‘Ik zou suggereren om een discussie over de voor- en nadelen van langetermijncontracten te openen, maar ook hoe we omgaan met de bestaande contracten voor Russisch gas en hoe we die kunnen beëindigen. Verder zou ik overwegen om het huidige systeem voor gasopslag in Europa te verbeteren. Daar bestaat namelijk een ongelijke situatie tussen lidstaten met en zonder opslagcapaciteit. Landen met gasopslag lopen bijvoorbeeld het risico dat dit verlieslijdend is bij een warme winter met weinig vraag naar gas. Ik zou willen regelen dat de risico’s van leveringsplicht voor lidstaten evenredig verdeeld zijn, zodat opslag minder een potentiële last wordt.’
Hoe denk jij dat de mondiale gasmarkt er over tien jaar uitziet?‘Om te beginnen gebruiken we in Europa minder gas. Hopelijk is er dan geen oorlog meer in Oekraïne en is de gasopslag in dat land ook strategisch inzetbaar voor Europa. Bovendien verwacht ik dat een deel van de opslagcapaciteit wordt gebruikt voor waterstof. Als je een overschot aan elektriciteit via elektrolyse inzet voor het produceren van waterstof en dat koppelt aan opslag voor waterstof, heb je een goed functionerend systeem. Technisch is dit haalbaar, alleen zijn de kosten voor waterstof nu nog relatief hoog. Dat zal de komende jaren kunnen veranderen.’
ebn
