Brezilya'nın COP30'daki en büyük yatırımı olan Tropikal Ormanlar Sonsuza Kadar Fonu, halihazırda 5,5 milyar dolara ulaştı

Mari Navas

Madrid – Brezilya'nın COP30 dönem başkanlığının en önemli girişimlerinden biri, Belém'de düzenlenen ve tropikal ormanlarını koruyan ülkeleri ödüllendirmeyi amaçlayan yeni bir fon. Tropikal Ormanlar Sonsuza Dek Fonu (FTTT) olarak bilinen fon, bu Perşembe günü Cumhurbaşkanı Luiz Inácio Lula da Silva tarafından resmen başlatıldı ve bir günden kısa bir sürede 5,5 milyar dolarlık (yaklaşık 4,8 milyar avro) yatırım taahhüdü aldı.

Pedro Sánchez, iklim değişikliği ve inkarcıların oluşturduğu riskle mücadele için daha fazla fon ayıracağını duyurdu

Brezilya'nın bu girişime olan bağlılığı yeni değil. Fon, Kasım 2023'teki COP28'den beri ülke hükümetinin gündemindeydi ve bu Perşembe günü girişimin "bağış çağından yatırım çağına" geçmenin en iyi yolu olduğunu savunan Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva tarafından birden fazla kez dile getirilmişti.

Bu fon nedir?

Projenin güncellenen konsept notuna göre, Brezilya'nın on ülkeyle birlikte tasarladığı Tropikal Ormanlar Sonsuza Dek Fonu (TFFF), tropikal ve subtropikal ormanlara sahip ülkelerin koruma ve restorasyon çalışmalarını desteklemek için hem kamu hem de özel kaynaklardan önemli ve kalıcı finansman sağlamayı amaçlayan bir girişim.

Girişim, finansal piyasalara 125 milyar dolara kadar yatırım yaparak bir milyar hektardan fazla yağmur ormanını korumayı ve elde edilen geliri, ormanları koruyan ülkeler arasında dağıtmayı amaçlıyor.

Brezilya, fonun ilk birkaç yılında ülkelerin 25 milyar dolar yatırım yapmasını ve özel sektörden 100 milyar dolar daha kıdemli sermaye toplamayı hedefliyor.

Bu nedenle hükümetler, bir sorun çıkması durumunda öncelikle kayıpları karşılayacakları, özel yatırımcılar ise paralarını geri kazanmada öncelik sahibi olacakları için daha az risk alacakları anlamına gelen genç sermaye rolünü kabul edeceklerdir. Girişimin bu şekilde özel sektörü cezbetmesi bekleniyor.

Bu sermaye tabanı, sürdürülebilirlik kriterleri dikkate alınarak uzun vadeli, yüksek notlu tahvillerden oluşan çeşitlendirilmiş bir portföye yatırılacak ve elde edilen gelir, tropikal ormanlara sahip ülkelere yardım amacıyla kullanılacak.

Yıllık yaklaşık 4 milyar dolar gelir elde etmek

Yetkililer, mekanizmanın çevre koruma için yılda yaklaşık 4 milyar dolar gelir sağlayacağını, bunun da küresel olarak tropikal ormanları korumaya yatırılan miktarın neredeyse üç katına çıkacağını öngörüyor.

Yeşil İklim Fonu gibi, hükümetlerin ve özel sektörün katkıda bulunduğu, Dünya Bankası'nın mütevelli olarak hareket ettiği ve bu tür ormanlara sahip ülkelerin nihai yararlanıcı olduğu bir güven fonudur.

Brezilya hükümeti, her yararlanıcı ülkenin korunan orman hektarı başına dört dolara kadar yardım alabileceğini ve her ülkeye ulaşan yardımın yüzde 20'sinin yerli halklara ve yerel topluluklara yapılacak ödemeler için ayrılacağını tahmin ediyor.

Toplamda, bir milyar hektardan fazla ormanı temsil eden 74 gelişmekte olan ülkeye "önemli" yıllık ödemeler yapılacak.

Hedefe ulaşılmasını sağlamak için FTTT, şeffaflık ve kalite standartlarını garanti altına almak amacıyla orman örtüsünü, ormansızlaşmayı ve bozulmayı izleyen uydu izleme sistemleri kullanmayı planlamaktadır. Katılımcı ülkelerin, koruma çabalarını gösteren yıllık raporları fona sunmaları gerekecektir.

Bunlar ise kaynakların nihai varış noktasını belirleme konusunda özerkliğe sahip olacaklar.

Brezilya, dünyanın en büyük yağmur ormanları olan Amazon'un çoğuna ev sahipliği yapıyor ve ona öncü bir rol vermeyi hedefliyor. Öyle ki, COP30'un mekanı olarak Belém'i seçti.

Ülke, bu öneri üzerinde önemli yağmur ormanlarına sahip yararlanıcı ülkeler (Kolombiya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gana, Endonezya ve Malezya) ve potansiyel bağışçılar (Fransa, Almanya, Norveç, Birleşik Arap Emirlikleri ve Birleşik Krallık) ile birlikte çalışıyor.

Amazon'un Belém kentinde düzenlenen COP30 Devlet Başkanları Zirvesi'nin ilk gününde, Meksika, Panama, Peru ve Avrupa Birliği'nin de aralarında bulunduğu 53 ülke girişime katıldı.

Latin Amerika'da COP30: Uyum, geçiş ve petrol arasında

Bağışçılar arasında Norveç, diğer ülkelerden de önemli katkılar gelmesi halinde 3 milyar dolar katkıda bulunacağını açıklarken, Fransa 500 milyon dolar, Portekiz ise 100 milyon dolar sözü verdi.

İmzacılar arasında, gelişmekte olan ülkelerdeki tropikal ve subtropikal orman örtüsünün yüzde 90'ından fazlasına ev sahipliği yapan Amazon, Kongo ve Borneo-Mekong havzalarından 34 ülke yer alıyor.

Çevre örgütleri bunu kutluyor

WWF ve Greenpeace gibi çevre örgütleri bu fonun lansmanını kutladı. Eski STK, yaptığı açıklamada Brezilya'yı "vizyoner liderliği" için tebrik ederek, fonu "orman koruma ve küresel iklim finansmanı alanında tarihi bir dönüm noktası" olarak nitelendirdi.

WWF, bu fonun dünyanın korumayı finanse etme biçimini "sonsuza dek" değiştireceğini umduğunu belirterek, "TFFF aynı zamanda Belém COP'unun kesin bir mirasıdır: hükümetlerin sorumluluğunu, yerel toplulukların temel rolünü ve finans sektörünün gücünü ortak bir hedef etrafında birleştiren kolektif bir çabadır" dedi.

Sánchez ve Von der Leyen var, ancak Trump yok: COP30 liderler zirvesindeki büyük yokluklar

Greenpeace ise medyaya gönderdiği açıklamalarda bu fonun kurulmasının "ormansızlaşmaya son verme yolunda atılmış bir adım" olduğunu kabul etti, ancak "yüksek bütünlüğe sahip tropikal ormanların korunması için güvenilir bir finansal araç olma yeteneğinde hala boşluklar" olduğunu savundu.

Greenpeace Brezilya İcra Direktörü Carolina Pasquali, "Mekanizma, bazı eksikliklerini gidermek için geliştirilebilir ve geliştirilmelidir, ancak mevcut ormanlara değer vermesi ve yerli halklar ile yerel toplulukların kaynaklara doğrudan erişimini garanti altına alması nedeniyle doğru yönde atılmış bir adımdır" dedi.

Tropikal ormanların önemi

Tropikal ormanlar atmosferi temizlemenin ve normalde var olamayacak ekosistemlere ev sahipliği yapmanın yanı sıra büyük miktarda CO2 depolar.

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'ne (IPCC) göre, tropikal ormanlar karbon tutucu görevi gördükleri için iklim değişikliğinin hafifletilmesinde hayati önem taşıyor. Ancak, 1990 ile 2020 yılları arasında ormansızlaşma nedeniyle 420 milyon hektardan fazla alan kaybedildi ve bu durum "biyolojik çeşitliliği, çevre hizmetlerini, orman topluluklarının geçim kaynaklarını ve iklim şoklarına karşı dayanıklılığı" tehdit etti.