Brezilya, petrol ve Amazon arasında: COP30 ev sahibinin paradoksu

María Angélica Troncoso

Rio de Janeiro - Brezilya, kendisini çevre lideri olarak tanıtmayı hedefliyor, ancak aynı zamanda büyüyen bir petrol gücü. Bu durum, gezegenin sürdürülebilirliği için en önemli küresel toplantı olan 30. BM iklim konferansına (COP30) ev sahipliği yapacak ülke için bir paradoks.

Konu, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva'nın, dünyanın en büyük yağmur ormanı olan Amazon'u riske atabilecek yeni ve gelecek vaat eden bir alanda hidrokarbon arama konusunda ısrar etmesi nedeniyle son bir yılda ivme kazandı.

Ulusal Petrol, Doğal Gaz ve Biyoyakıt Ajansı'na (ANP, düzenleyici) göre, Amazon kıyılarındaki bu deniz bölgesindeki tahmini petrol hacmi 30 milyar varili aşıyor ve bu durum Güney Amerika ülkesini gezegenin dördüncü büyük ham petrol üreticisi konumuna taşıyabilir.

Ekvator Marjı olarak adlandırılan bölge, üçü Amazon olmak üzere beş devletin kıyı şeridini kapsıyor ve petrolün varlığını ve büyük potansiyelini daha önce kanıtlamış olan Guyana ve Surinam kıyılarına kadar uzanıyor.

Zenginlik ve Çevre

Devlete ait Petrobras şirketinin üç hafta önce bölgede araştırma çalışmalarına başladığı kuyu, Amazon Nehri'nin ağzından yaklaşık 500 kilometre uzaklıkta, Atlas Okyanusu'nun derin sularında bulunuyor.

Bu durum çevrecilerin öfkesine yol açtı, çünkü sızıntıdan etkilenebilecek bölge çevre koruma alanlarına, yerli topraklara, mangrovlara ve mercan resiflerine ev sahipliği yapıyor ve ayrıca nesli tükenmekte olan türlerin yaşadığı çeşitli deniz canlılarına ev sahipliği yapıyor.

Hükümetin Petrobras'a arama izni verme konusundaki ısrarı, özellikle Brezilya'nın COP30'a liderlik etmesi ve birçok kişinin bunu "tutarsız" olarak nitelendirmesi nedeniyle tartışmalar daha da yoğunlaştı.

Sorun sınırları aştı. Lula'nın güçlü bir müttefiki olan Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro, Bogota'da düzenlenen Amazon Zirvesi'nde, "Amazon artık bir hidrokarbon rezervi olarak görülemez, çünkü gezegenin iklimsel kalbidir ve bu şekilde korunmalıdır" dedi.

Lula, Brezilya'nın yenilenebilir enerjiye geçişi finanse edecek kaynakları üretmek için petrolü kullanmaya devam etmesi gerektiğini defalarca dile getirmiş ve "Dünya buna ihtiyaç duyduğu sürece, Brezilya halkının yaşamını iyileştirebilecek zenginlikten vazgeçmeyecektir" uyarısında bulunarak, petrol üreten umut vadeden bir bölge olduğunu söylemişti.

Brezilya Çevre Bakanı Marina Silva, Brezilya'nın enerji gerçekliğini inkar etmekle ilgili olmadığını, ancak herhangi bir kararın "bilimsel kriterlere, çevreye saygıya ve topluluklarla diyaloğa" dayalı olarak alınmasının "garanti edilmesi" gerektiğini belirterek pozisyonları dengelemeye çalıştı.

COP30 Başkanı André Corrêa do Lago ise yakın zamanda Paris'te yaptığı açıklamada, "Amazon'daki petrol sömürüsü hakkında bilinçli bir tartışmaya ihtiyacımız var, çünkü bu ne basit ne de duygusal bir konu" dedi ve tüm bu gerginliklere rağmen Brezilya Devlet Başkanı'nın iklim kriziyle mücadeleye kararlı olduğunu vurguladı.

Çevre lideri ve yeşil güç merkezi

Ekosistemleri korumak, Lula'nın başkan adayı olduğu günden bu yana en önemli politikalarından biri oldu ve Amazon'daki yıkımı durdurmak için verdiği mücadele, biyomdaki ormansızlaşmayı önemli ölçüde azalttı.

Dünyanın en büyük yağmur ormanındaki ormansızlaşma Ağustos 2024 ile Temmuz 2025 arasında %11, bir önceki yılda ise %30,6 azaldı.

Yağmur ormanlarının sömürülmesinin savunucusu Jair Bolsonaro (2019-2022) hükümeti döneminde gevşetilen çevre otoritelerinin kurumsal olarak güçlendirilmesi ve kontrollerin artırılması, Amazon'un tahribatının önlenmesinde kilit rol oynadı.

Brezilya'nın geniş yenilenebilir enerji kapasitesi, Güney Amerika ülkesini uluslararası alanda da yeşil bir güç merkezi olarak öne çıkarıyor; enerji karışımının %88,2'si hidroelektrik, rüzgar ve güneş kaynaklarından geliyor.

Ayrıca, 2024 yılında ulaşım karışımında %25,7'lik bir paya sahip biyoyakıtlarda da lider konumdadır ve bu liderliğin temelinde hafif yakıt tüketiminin yaklaşık %40'ını karşılayan şeker kamışı etanolü yatmaktadır.

mat/mp/cc