Genève: laatste kans op verdrag tegen plasticvervuiling?

Antonio Broto

Genève, 4 augustus (EFE) - Zo'n 3.500 afgevaardigden uit meer dan 170 landen en 600 organisaties komen vanaf dinsdag bijeen op het Europese hoofdkantoor van de VN in Genève om te onderhandelen over een verdrag om plasticvervuiling terug te dringen. Plasticvervuiling veroorzaakt ernstige schade aan het milieu (het meest zichtbaar in de oceanen) en aan onze gezondheid.

Dit is de zesde keer dat de internationale gemeenschap aan de onderhandelingstafel zit, deze keer tot 14 augustus, hoewel de VN deze bijeenkomsten technisch gezien het 'tweede deel van de vijfde ronde' noemt. Die volgt op de bijeenkomst in de Zuid-Koreaanse stad Busan in november en december 2024, waarbij weinig vooruitgang werd geboekt.

Het doel van de onderhandelingen is om een bindend verdrag of een soortgelijk juridisch instrument te ontwikkelen dat bijdraagt aan het terugdringen van de vervuiling die ontstaat door de productie, consumptie en verwijdering van deze materialen.

Plasticvervuiling, een onderschatte bedreiging voor de gezondheid

Het Milieuprogramma van de Verenigde Naties heeft deze taak toevertrouwd aan een intergouvernementeel onderhandelingscomité, dat voor het eerst bijeenkwam in november 2022 in Punta del Este, Uruguay, in 2023 in Parijs en Nairobi, en in 2024 in Ottawa, de Canadese hoofdstad, en in de eerder genoemde Zuid-Koreaanse stad.

De gesprekken lopen vast door verzet van landengroepen met uiteenlopende doelen. Ze zijn vergelijkbaar met de gesprekken die worden gevoerd om andere productieve sectoren die ernstige schade aan het milieu veroorzaken, zoals sectoren die gericht zijn op het tegengaan van klimaatverandering of het verlies van zeedieren door overbevissing, aan banden te leggen.

'Ambitieus' versus 'gelijkgestemd'

In de debatten over kunststoffen roept het blok 'ambitieuze', dat verwijst naar degenen die pleiten voor strengere productiebeperkingen, onder andere op tot een vermindering van primaire polymeren, het uitfaseren van bepaalde gevaarlijke stoffen en het bevorderen van een meer circulaire, op recycling gebaseerde economie.

Dit blok wordt aangevoerd door landen als Frankrijk, Noorwegen en Rwanda, een prominente stem in Afrika. Chili en Peru zijn bijzonder actief geweest in Latijns-Amerika; hun delegatie stelde zelfs voor om, gezien de patstelling in eerdere rondes, de mogelijkheid van een bindend verdrag alleen voor consumentenlanden te onderzoeken.

Tegen veel van de 'ambitieuze' voorstellen zijn de landen die zichzelf 'gelijkgestemd' noemen, verzetten. Hiertoe behoren grote oliemachten als de Verenigde Staten, Rusland en de Golfstaten. In sommige voorstellen sluiten opkomende giganten als China en India zich aan.

Deze landen pleiten ervoor om minder aandacht te besteden aan de productie en meer aan het juiste beheer van afval dat ontstaat door het gebruik van plastic. Plastic is een materiaal dat alomtegenwoordig is in de hedendaagse maatschappij en waarvan het gebruik in plaats van alternatieven de kosten van talloze menselijke activiteiten verlaagt.

De grootste struikelblokken in het huidige ontwerp, dat nog zeer voorlopig is, lijken te draaien om Artikel 6, dat specifiek ingaat op productiebeperkingen, en de lijst met chemische stoffen die verboden moeten worden en die in Artikel 3 zouden moeten worden opgenomen.

De lijst in het huidige concept, die nog steeds onderhevig is aan mogelijke wijzigingen, omvat alles van tassen, bestek en plastic rietjes tot speelgoed en bepaalde make-upaccessoires.

Een ander onderwerp van discussie is hoe en wie de potentiële kosten van het elimineren van bepaalde schadelijke soorten plastic gaat financieren, hoe instanties moeten worden opgericht die toezicht houden op de naleving van het verdrag, of hoe bepaalde landen met economische schade gecompenseerd kunnen worden.

Druk van wetenschappers en NGO's

Om de druk op de onderhandelingen op te voeren, hebben milieuorganisaties, kunstenaars en activisten al verschillende evenementen in Genève georganiseerd, waarin ze de nadruk legden op het belang van het verminderen van plasticgebruik. Ook de wetenschappelijke gemeenschap uit haar zorgen over de gevaren van deze materialen.

Afgelopen maandag werkten verschillende onderzoeksinstellingen samen aan een artikel dat werd gepubliceerd in het medische tijdschrift The Lancet. Hierin worden de schadelijke effecten van deze materialen belicht. Ze veroorzaken jaarlijks een economisch verlies op het gebied van de gezondheidszorg van ruim 1,5 biljoen dollar.

WWF roept op tot een sterk akkoord tegen plastic, een week voor de start van de onderhandelingen

Zij benadrukken onder meer dat de aanwezigheid van microplastics is aangetoond in de longen, nieren, hersenen, bloed en sperma. Ze wijzen erop dat er weliswaar meer onderzoek nodig is om de specifieke gezondheidseffecten hiervan te begrijpen, maar dat een voorzorgsmaatregel gerechtvaardigd is.

Veel waarnemers waarschuwen dat als er in Genève geen overeenkomst wordt bereikt en het huidige verbruik aanhoudt, de plasticproductie in 2060 bijna zal verdrievoudigen.