Wat zijn de vijf gevaarlijkste landen in Latijns-Amerika voor milieuverdedigers?

Nicole Andrea Vargas

Het beschermen van het milieu en de mensenrechten is een zeer risicovolle taak in Latijns-Amerika. Alleen al in 2024 vielen er 257 gewelddadige sterfgevallen. Dat is 80% van het wereldwijde totaal. Dit toont aan dat dit de gevaarlijkste regio is om de planeet te beschermen.

Deze gegevens maken deel uit van het wereldwijde analyserapport van de NGO Front Line Defenders (FLD), waarin op de kaart de vijf gevaarlijkste Ibero-Amerikaanse landen zijn aangegeven voor het uitvoeren van dit soort werk: Colombia (met 157 slachtoffers), Mexico (32), Guatemala (29), Brazilië (15) en Peru (9).

Gewapende conflicten en winningsactiviteiten zijn enkele van de oorzaken van deze gevallen, maar het gebrek aan bescherming door de staat en de "ontmanteling van milieuwetgeving" door de respectievelijke regeringen zijn "de belangrijkste oorzaken van de toename van dit geweld", legt Julia Lima, woordvoerster van de FLD, uit aan EFE.

Zij eisen gerechtigheid en de arrestatie van de bedenkers van de moord op de Hondurese milieuactivist Juan López.

Het probleem is verergerd sinds 2023, toen wereldwijd 196 mensen werden vermoord, van wie 166 in Latijns-Amerikaanse landen, zo blijkt uit het jaarverslag van de NGO Global Witness (GW).

En in de eerste helft van 2025 "verslechtert de situatie alleen maar", aldus Lima, met een "toenemende trend richting criminalisering" van verdedigers, wat "slachtoffers uitput en de straffeloosheid vergroot".

Colombia, aan kop

Het programma Somos Defensores (Wij Zijn Verdedigers), dat de zaken verzamelt die deze organisaties gebruiken voor hun jaarverslagen, registreerde in het eerste kwartaal van het jaar minstens 39 moorden in Colombia. Volgens een van de woordvoerders, Juan Manuel Quinche, "een land met een zeer gewelddadige geschiedenis", eerst met de opkomst van "guerrilla- en paramilitaire groepen, en vervolgens met die welke voortkwamen uit het demobilisatieproces".

Minder dan 15% van de moorden op landbeschermers wordt opgelost door een rechterlijke uitspraak, beweert Quinche, wat "het geweld in stand houdt" en "ernstige gevolgen" heeft voor andere landbeschermers, met name in gebieden waar "de staat niet aanwezig is", gezien de "strategische" ligging van het land, die de Andes, de Amazone en de Stille en Atlantische Oceaan verbindt, wat "de aanwezigheid van illegale transnationale gewapende actoren bevordert".

Mexico, "systematisch racisme"

In Mexico hekelt de FLD het "systematische racisme dat het hele strafrechtsysteem doordringt" en inheemse verdedigers treft met "willekeurige arrestaties" en gevangenisstraffen die zo zwaar zijn dat ze worden beschouwd als "informele levenslange gevangenisstraffen".

Dit ‘beperkt hun recht om hun collectieve belangen en rechten te verdedigen’, zoals de bescherming van hun natuurlijke leefomgeving, en stelt hen bloot aan ‘allerlei schendingen’.

Met een bevolking van 18 miljoen inwoners staat Guatemala op de tiende plaats in Latijns-Amerika, maar op de derde plaats als het gaat om geweld tegen mensenrechtenverdedigers wereldwijd, met 29 moorden.

Volgens GW is de toename van geweld tegen milieuactivisten in Midden-Amerika "extreem", aangezien in een regio met minder dan 1% van de wereldbevolking alleen al in 2023 36 activisten zijn vermoord. Dit is "één op de vijf moorden" wereldwijd.

De Amazone op de achtergrond

Gewapende milities, "vaak samengesteld uit landeigenaren en lokale plattelandsgroepen", worden door de FLD verantwoordelijk gehouden voor de toename van het geweld in Brazilië, met name tegen inheemse volken.

Ook het gebrek aan naleving van beschermingsmechanismen door de Braziliaanse overheid draagt bij aan de toename van het aantal gevallen, klaagt Lima.

Peru beslaat een aanzienlijk deel van het Amazonegebied (12%) en is daarmee na Brazilië (60%) het land met de meeste inwoners. Dit gebied is al jaren een centrum van illegale activiteiten, zoals illegale mijnbouw en drugshandel, wat heeft geleid tot een toename van aanvallen op gemeenschappen die hun grondgebied verdedigen.

"Het gebrek aan toezicht door de staat en de corruptie hebben de situatie verergerd", stelt Lima, die wijst op het verband tussen ontbossing en particuliere bedrijven waarvan de eigenaren onderdeel zijn van de overheid zelf.

De Escazú-overeenkomst, een regionaal verdrag dat in 2021 in werking trad nadat het in 2018 in Costa Rica was goedgekeurd en onder andere tot doel had bescherming te garanderen voor milieuactivisten in de regio, heeft het geweld in de regio niet kunnen verminderen.

Lima erkent dat het "een precedent schept op het gebied van milieubescherming", maar de uitvoering ervan "is complex vanwege het gebrek aan overheidssteun van de ondertekenende landen". Deze landen zijn belast met de taak om "gemeenschappen te beschermen" tegen agressors.

Bovendien worden journalisten niet tot de milieuactivisten gerekend. Dit is een punt van discussie, aangezien er volgens een onderzoek van UNESCO in de afgelopen 15 jaar 44 milieujournalisten zijn vermoord.