Rapa Nui-beelden op Paaseiland lopen risico onder water te belanden

Een reus, de oceaan, versus reuzen, de moai. De strijd is al gaande en over iets meer dan vijftig jaar zou het oordeel geveld kunnen zijn: volgens nieuwe studies en voorspellingsmodellen zal de zee winnen, wat de tradities, cultuur en het toerisme van een hele bevolking in gevaar brengt. De reuzen van Rapa Nui staan op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en worden nu bedreigd door de stijgende zeespiegel. De moai, de grote beelden tot wel 10 meter hoog op Paaseiland, 3600 kilometer ten westen van de Chileense kust, zouden in de toekomst voortdurend bedreigd kunnen worden door oceaangolven. Deze beelden zijn veel meer dan een toeristische attractie; ze belichamen de identiteit van de lokale gemeenschap.

Tegen 2080

Deze iconische beelden, waarvan er naar schatting meer dan 800 zijn, herbergen nog steeds vele mysteries. Er blijven vragen bestaan over waarom ze naar binnen gericht waren, misschien als eerbetoon aan overleden inheemse stamhoofden, of hoe ze precies werden vervoerd en naar het binnenland van het eiland werden gehesen. Te midden van zoveel onzekerheden komt echter één zekerheid naar voren: dat volgens een nieuwe studie enkele van Rapa Nui's belangrijkste beelden tegen 2080 zullen worden beïnvloed door de stijgende zeespiegel. Deze stijging houdt, zoals we weten, verband met stijgende temperaturen veroorzaakt door antropogene emissies – in wezen de klimaatcrisis.

Digitale modellen van de zeespiegelstijging

Een onderzoek dat onlangs werd gepubliceerd in het Journal of Cultural Heritage en geredigeerd door experts aan de Universiteit van Hawaï in Manoa, schat dat de zeespiegelstijging tegen 2080 seizoensgebonden golven zou kunnen veroorzaken die Ahu Tongariki zullen bereiken.

Dit laatste is het iconische ceremoniële platform dat deel uitmaakt van het Rapa Nui Nationaal Park en op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Hier vindt u de 15 meest symbolische moai van het eiland. Qua cultuur en traditie wordt de hele site beschouwd als een van de belangrijkste, zo niet dé belangrijkste, op Paaseiland.

Kustoverstromingen, voegen de onderzoekers eraan toe, bedreigen in totaal 51 culturele erfgoederen in het gebied. "Dit onderzoek onthult een ernstige bedreiging voor de levende cultuur en bestaansmiddelen van Rapa Nui", aldus Noah Paoa , hoofdauteur van de studie en onderzoeker bij de afdeling Aardwetenschappen van de UH Ménoa School of Ocean and Earth Science and Technology (SOEST).

Niet alleen een toeristische attractie

"Voor de gemeenschap zijn deze locaties essentieel om hun identiteit te bevestigen en de heropleving van tradities te ondersteunen. Economisch gezien vormen ze de ruggengraat van de toeristische sector van het eiland. Als deze bedreiging niet wordt aangepakt, kan dit uiteindelijk de UNESCO-werelderfgoedstatus van het eiland in gevaar brengen", benadrukte Paoa, die uitlegde hoe de nieuwe informatie van cruciaal belang kan zijn voor de aanpassing en bescherming van het culturele erfgoed van Paaseiland.

Bredere milieu-uitdagingen

Om de impact van de stijgende zeespiegel, dezelfde noodsituatie die nu veel eilanden in de Stille Oceaan bedreigt, in te schatten, creëerden onderzoekers een digitale tweeling van de vindplaats Ahu Tongariki. Met behulp van computermodellen en internationale scenario's, zoals die van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) over zeespiegelstijging, simuleerden ze hoe de golfbeweging de kust zou beïnvloeden.

Helaas zijn de resultaten vanuit wetenschappelijk perspectief niet verrassend. We weten dat zeespiegelstijging een directe bedreiging vormt voor kustlijnen wereldwijd. De cruciale vraag was niet of de locatie getroffen zou worden, maar hoe snel en hoe ernstig. Ons werk was gericht op het vaststellen van mogelijke tijdsbestekken waarbinnen we de gevolgen konden verwachten. De bevinding dat golven Ahu Tongariki tegen 2080 zouden kunnen bereiken, levert de specifieke en urgente gegevens op die nodig zijn om discussie en gemeenschapsplanning voor de toekomst te stimuleren," concludeert Paoa.

Klimaatmigranten uit Tuvalu

De uitdagingen waarmee Rapa Nui te maken krijgt, lijken sterk op die van verschillende andere kustgebieden in de wereld. Denk bijvoorbeeld aan de Tuvalu-eilanden, vanwaar tegenwoordig dankzij een soort klimaatpaspoort veel inwoners naar Australië migreren, maar ook aan de Malediven, de Marshalleilanden, Fiji en Hawaï.

Vooral in de Stille Oceaan woont meer dan de helft van de bevolking binnen 500 meter van de kust: voor velen wordt de toekomst een kwestie van kiezen: in risicogebieden blijven of verhuizen om hun bestaan veilig te stellen. De grote reuzen van Rapa Nui zullen natuurlijk blijven waar ze zijn: het risico bestaat echter dat de golven indirect het leven van duizenden families zullen verstoren, met gevolgen voor de standbeelden.

"Voor de hele gemeenschap", concluderen de onderzoekers, "zijn deze plekken essentieel voor hun tradities en, vanuit economisch oogpunt, zijn ze van cruciaal belang voor de toeristische sector van het eiland."