„Wrogowie klimatu są także wrogami wolności”: jak walczyć o środowisko w kontekście politycznym Trumpa?

Dziesięć lat temu podpisano Porozumienie Paryskie. Jednak jego główny cel – ograniczenie globalnego ocieplenia do dodatkowych 1,5°C – został już pogrzebany . W czasach, gdy ekologia jest coraz bardziej niewidoczna i znajduje się pod skoordynowanym atakiem liberałów i skrajnej prawicy na całym świecie, Fête de l'Humanité miało na celu ponowne umieszczenie jej w centrum uwagi opinii publicznej.

W dyskusji na ten ważny temat wezmą udział cztery osoby: Lucie Pinson, założycielka organizacji pozarządowej Reclaim Finance i specjalistka ds. finansów; Robert Vautard, klimatolog i współprzewodniczący IPCC; Cécile Duflot, dyrektor generalna Oxfam France i była minister mieszkalnictwa; oraz Camille Étienne, działaczka na rzecz ochrony środowiska.

Jak wygląda obecnie sytuacja na świecie, kiedy zaczynamy odczuwać coraz większe skutki zmian klimatycznych i zjawisk ekstremalnych?

Robert Vautard: Widać wyraźnie, że sytuacja nie wygląda najlepiej... Obecnie obserwujemy średnie ocieplenie o około 1,3–1,4 stopnia. W atmosferze występują stężenia _CO2 , których nie obserwowano od milionów lat. W kontekście globalnego klimatu tempo ocieplenia jest bezprecedensowe od co najmniej dwóch tysięcy lat. Zagraża ono równowadze życia na Ziemi.

Więcej ciepła oznacza więcej susz i ulewnych deszczy powodujących powodzie. Dwutlenek węgla, słynny _CO2 , gromadzi się w atmosferze w wyniku spalania paliw kopalnych. Naturalna eliminacja emisji, które ludzkość wyemituje w tym stuleciu i które wyemitowała w poprzednich stuleciach, zajmie setki tysięcy lat. To proces nieodwracalny i ponosimy za niego historyczną odpowiedzialność.

Porozumienie paryskie ma już dziesięć lat, a COP30 rozpocznie się na początku listopada w Belém w Brazylii. Czego możemy się jeszcze spodziewać?

Camille Étienne: Dorastałam w atmosferze Porozumienia Paryskiego . Kiedy dziesięć lat temu zaczynałam swoją działalność aktywistyczną, miałam naiwne przekonanie, że dorośli w końcu zajmą się tą sprawą. A potem nastąpiło rozczarowanie. Po raz pierwszy zdecydowałam się wziąć udział w COP, ponieważ uważam, że znajdujemy się w szczególnym momencie, w którym sceptycyzm klimatyczny narasta. Tylko w ciągu ostatnich sześciu miesięcy Climate Action Network odnotowała 43 problemy środowiskowe.

Donald Trump utorował drogę szeregowi ruchów, które deklarują dumę ze swojego antyekologicznego nastawienia. Coraz więcej lobbystów energetycznych, zajmujących się plastikiem i zanieczyszczeniem chemicznym jest obecnych na COP. Chcemy uczestniczyć z trzech powodów: po pierwsze, aby ujawnić fakt, że podejmowanie decyzji, które nas dotyczą, nie jest normalne podczas COP.

Chodzi również o wsparcie tych, którzy są na pierwszej linii frontu walki ze skutkami zmian klimatycznych, a wreszcie o położenie kresu polityce pustych krzeseł poprzez udanie się tam, gdzie inni nie chcą, abyśmy byli.

Lucie Pinson: Musimy umieścić COP w odpowiednim kontekście: to tylko momenty w agendzie klimatycznej. Walkę wygrywa się przed, w trakcie i po. To przestrzenie, w które warto inwestować, ponieważ tam zapadają decyzje, ale są one jedynie rezultatem walki o władzę. Dlatego bardzo ważne jest, aby każdego dnia mobilizować się i wpływać na agendę COP.

Trzy kwestie wyznaczają kolejną rundę: po pierwsze, odpowiedzialność krajów bogatych wobec krajów najbardziej dotkniętych globalnym ociepleniem. Po drugie, Francja i Unia Europejska muszą podjąć zdecydowane zobowiązania do redukcji emisji gazów cieplarnianych . Wreszcie, czy redukcje te zostaną faktycznie osiągnięte poprzez politykę trzeźwości, czy też, arytmetycznie rzecz biorąc, poprzez zakup uprawnień do emisji dwutlenku węgla?

Cécile Duflot: To może być pierwszy raz w historii ludzkości, kiedy mamy problem z mieszkańcami Ziemi. Debata na ten temat i poszukiwanie rozwiązań w skali globalnej wydają się istotne. Kraje Południa są głównymi ofiarami zmian klimatycznych, choć nie ponoszą za nie odpowiedzialności: 51% emisji jest spowodowanych przez najbogatsze 10% populacji planety . Istnieje potrzeba reparacji. A także sprawiedliwości pokoleniowej.

Ci, którzy będą musieli zmierzyć się ze skutkami globalnego ocieplenia, nie ponoszą odpowiedzialności – albo dlatego, że się nie urodzili, albo dlatego, że pochodzą z krajów, które w niewielkim stopniu przyczyniły się do sytuacji, w której się znajdujemy. W tym sensie wywieranie presji na COP jest dobrą rzeczą.

Robert Vautard : Od 1990 roku Unia Europejska zredukowała emisje o 35% – ale jeśli uwzględnimy offshoring, to raczej o 20%. Co prawda, jesteśmy bardzo daleko od celu 55% redukcji do 2030 roku. Jednak Konferencje Stron umożliwiły około sześćdziesięciu krajom redukcję emisji. I nie ma innego mechanizmu niż ten, który pozwoliłby wszystkim krajom na wspólną dyskusję na temat klimatu.

Wrogowie klimatu organizują się, dysponując znacznymi środkami finansowymi. Mają środki, by kształtować opinię publiczną. Czy nie chodzi o demaskowanie oszustwa zielonego kapitalizmu?

Lucie Pinson Ekologia jest z konieczności antykapitalistyczna . Słowo ekologia jest dziś używane, nawet przez jej wrogów, ryzykując jego dewaluację i uczynienie bezużytecznym w codziennej walce. Być może warto byłoby skupić dyskusje na bardzo konkretnych bitwach, które bezpośrednio wpływają na życie większości społeczeństwa. Jeśli chodzi o finanse, to w 2015 roku odkryła klimat.

Banki i inwestorzy obiecują jeden po drugim, że przyczynią się do ograniczenia globalnego ocieplenia, najpierw do poniżej 2°C, a następnie do poniżej 1,5°C, po tym jak prace IPCC wykazały, że nie można dążyć do niczego innego. Tyle że sedno finansów nie uległo transformacji. Po prostu zadowolimy się dodawaniem nowych produktów finansowych, które będą oznaczać to, co jest ekologiczne lub odpowiedzialne.

Ale czy produkt jest naprawdę ekologiczny, gdy BNP Paribas uczestniczy w emisji obligacji na rozbudowę lotniska w Hongkongu? Czy to naprawdę zielona transakcja, skoro nie jest niczym więcej, tylko zwiększeniem ruchu lotniczego, a rozbudowa ta odbywa się na morzu, gdzie żyją ostatnie białe delfiny Azji?

Po prostu dobudowujemy kolejne piętro do wieżowca, pozostawiając nietknięte fundamenty finansów, zakotwiczone w modelu opartym na eksploatacji zasobów ludzkich i ekosystemów. Niektórzy interesariusze wymkną się spod kontroli w obliczu skutków zmian klimatycznych, jednocześnie pogarszając sytuację. Najlepszym przykładem jest firma ubezpieczeniowa AXA.

Obecnie szkody związane ze zjawiskami klimatycznymi są coraz droższe: z roku na rok przekraczają one 100 miliardów euro. W tym kontekście AXA kontynuuje ubezpieczenia od zmian klimatu, umożliwiając realizację nowych projektów związanych z paliwami kopalnymi, jednocześnie podwyższając składki ubezpieczeniowe związane ze szkodami.

W 2024 roku firma osiągnęła najwyższy zysk w historii, ale we Francji 1500 samorządów ma trudności z uzyskaniem ubezpieczenia, a coraz więcej osób, zwłaszcza rolników , zmaga się z problemami i znalezieniem ubezpieczenia pokrywającego konsekwencje. Jednocześnie AXA uniknęła pewnych zagrożeń, na przykład w Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszkańcy wybrzeża Kalifornii nie mogą już znaleźć ubezpieczycieli.

Jak sobie radzić?

Camille Étienne: Wielu z nas, pokolenia klimatycznego, upolityczniło się i zdało sobie sprawę, że nie chodzi tylko o ratowanie delfinów w Morzu Śródziemnym, podczas gdy wygnańcy tam giną. Że nie będziemy w stanie poważnie zająć się kwestią klimatu, jeśli nie uczynimy z niej kwestii sprawiedliwości społecznej. Niektóre media uwielbiają stawiać rolników, czyli żółte kamizelki, przeciwko ekologom.

Musimy ich przekonać, zawierając sojusze. To, co było potężne podczas ustawy Duplomba, to fakt, że spotkaliśmy rolników, niekoniecznie ekologicznych. Mamy tak wiele wspólnego, że możemy się bronić! 10 września, w ramach ruchu Block Everything!, byliśmy razem na pikietach. W tym samym sensie 18 września musi być wielkim dniem walki. Klimat jest głęboko zakorzeniony w kwestii sprawiedliwości społecznej.

Cécile Duflot: Oczywiście, nie możemy się poddawać. W latach 70. André Gorz doskonale wyjaśnił, w jakim stopniu system kapitalistyczny generuje kryzys ekologiczny. Teraz możemy stwierdzić, że system ten generuje nierówności. Nie jest zdolny do samoregulacji. Dziś multimiliarderzy konkurują z demokracją, akumulując bogactwo, które udowodnili .

W historii momenty odwrócenia trendów zawsze prowadziły do ​​wielkich, pokojowych i niezwykle masowych ruchów społecznych, a także do powstania ugrupowania politycznego, które pod presją tych ruchów było w stanie wprowadzić regulacje i demokratyczne transformacje. Muszą istnieć niezwykle rygorystyczne regulacje dotyczące podmiotów prywatnych, ponieważ będziemy musieli się z nimi zmierzyć.

Co powiedziałbyś, żeby przekonać sceptyków?

Robert Vautard: Stawką jest poprawa naszego środowiska życia, a także sprawiedliwość społeczna. Uważajcie na polaryzację debat. Obecnie leży to w interesie polityków i mediów. Jednak transformacja nie jest kolosalnym ani karnym wysiłkiem. Nie jest też łatwą drogą. Będzie wymagała reorganizacji. Ostatecznie wszyscy skorzystamy na poprawie sprawiedliwości, zdrowia itp.

Lucie Pinson: Często powtarzałam, że klimat to bitwa stulecia. Dziś już nie jestem tego pewna. Myślę, że wszyscy powinni pamiętać, że nie chodzi tylko o mobilizację na rzecz klimatu . Że wrogami klimatu są również ci, którzy walczą o wolności obywatelskie, o nasze prawo do mobilizacji, o wolność słowa, o wolność wyznania...

Te ataki są ogromne. Jeśli nie chcemy, żeby historia się powtórzyła, powinniśmy się zmobilizować i uświadomić sobie, że przeciwnicy zmian klimatycznych są również na pierwszej linii frontu walki z osobami o innym kolorze skóry i prawami obywatelskimi.

Cécile Duflot : Dziś nie chcę już stawiać oporu, nie poddawać się, mobilizować... Mam dość. Chcę, żebyśmy się zorganizowali i wygrali.

Camille Étienne: Nie jesteśmy skazani na to, co się z nami dzieje. Mobilizacja 18 września musi być dobrym początkiem.