En sıcak ve en uzun yaz, ancak gelecek yıl daha da kötü olacak

Yazan José Luis Fernández-Checa

Yeni biten yaz, İspanya'nın hafızasındaki en sıcak yaz oldu ve çok uzun sürdü. Yüksek sıcaklıklara bağlı yüksek ölüm oranları, felaketler ve ekonomik kayıplar göz önüne alındığında, her şey şu anda olağanüstü kabul edilen durumun yeni normal haline geleceğini ve önümüzdeki yıllarda daha da kötüleşeceğini gösteriyor.

Devlet Meteoroloji Ajansı (Aemet) verilerine göre, 2025 yazı, İspanya'da 1961'den bu yana kaydedilen en sıcak yaz oldu ve yarımadadaki ortalama sıcaklık, referans ortalamanın 2,1 derece üzerinde gerçekleşti. 2025 yazı , bugüne kadarki en sıcak yaz olan 2022 yazından daha sıcak olsa da, 33 sıcak hava dalgası günüyle (ikisi Yarımada ve Balear Adaları'nda, biri Kanarya Adaları'nda) o yıl kaydedilen 41 sıcak hava dalgası gününün çok gerisinde kalıyor.

Aemet durumu şöyle özetliyor: "1 Haziran'dan 31 Ağustos'a kadar olan dönem son derece sıcaktı. İspanya anakarasındaki ortalama sıcaklık 24,2°C idi. Bu, bu sezonun (referans dönemi 1991-2020) ortalamasının 2,1°C üzerindeydi. Bu, serinin başladığı 1961'den bu yana en sıcak yazdı ve şimdiye kadarki en sıcak yaz olan 2022 yazından 0,1°C daha sıcaktı."

Bu verilere göre Balear Adaları'nda ortalamanın 1,5 derece üzerinde 25,8 derece, Kanarya Adaları'nda ise ortalama 0,9 derecelik anomali ile 22,7 derece sıcaklık görüldü.

Yağışlara gelince, "yaz genel olarak yağış açısından kurak geçti. İspanya anakarasında ortalama 57,0 mm yağış birikti; bu rakam, 1991-2020 referans dönemindeki çeyrek için normal değerin %81'ini temsil ediyor. Bu, serinin 1961'deki başlangıcından bu yana on dördüncü, 21. yüzyılın ise yedinci en kurak yazıydı."

Ancak yağış miktarı coğrafi bölgeye göre büyük ölçüde değişiklik gösteriyordu: Asturias'ta, kuzey Kastilya ve Leon'un büyük kesimlerinde ve iç kesimlerde aşırı kurak olan Galiçya'da yazlar çok kuraktı. Buna karşılık, özellikle Katalonya, Aragon ve Navarra olmak üzere İber Yarımadası'nın kuzeydoğu bölgelerinde ve Kastilya-La Mancha ve doğu Endülüs'ün bazı kısımları da dahil olmak üzere İber Yarımadası'nın orta ve güneydoğu bölgelerinde yazlar yağışlı veya çok yağışlıydı.

Bu rakamlar, uzmanların giderek daha sıcak yazlar ve daha sık aşırı hava olayları öngören iklim değişikliği modelleriyle birebir örtüşüyor.

Sıcaklık ve ölüm oranı

İklim acil durumu ve doğaya olan etkilerin ötesinde, bu rekor sayıların insanların sağlığı üzerinde doğrudan ve ölçülebilir bir etkisi var: Yüksek sıcaklıklar, İspanya'nın büyük şehirlerinde 3.893, Avrupa'nın büyük şehirlerinde ise 24.404 ölüme neden oldu. Yapılan bir araştırmaya göre, ölümlerin yaklaşık %70'i sıcak hava dalgalarının yoğunlaşmasından kaynaklanıyor.

İspanya'yı 6 bin 710 sıcaklık kaynaklı ölümle sadece İtalya takip ederken, onu Almanya (2 bin 445), Fransa (2 bin 62), Birleşik Krallık (1 bin 687), Romanya (1 bin 478) ve Yunanistan (1 bin 372) takip ediyor.

Imperial College London ve London School of Hygiene & Tropical Medicine araştırmacıları tarafından yürütülen çalışma, Avrupa nüfusunun yalnızca %30'unu temsil eden 854 Avrupa şehrinden alınan verileri analiz ediyor. Dolayısıyla, giderek artan aşırı sıcaklıklar nedeniyle Avrupa'da Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları arasında yaşananların yalnızca bir örneğini temsil ediyor.

İspanya'da Barselona ve Madrid sırasıyla 786 ve 423 ölümle en fazla can kaybına yol açtı. Valensiya (219), Zaragoza (191) ve Sevilla'da (111) da 100'den fazla ölüm yaşandı.

Çalışmada, aşırı sıcaklığın "sessiz bir katil" olduğu, sıcaklık kaynaklı ölümlerin çoğunun kayıt altına alınmadığı, çoğunlukla altta yatan rahatsızlıklarla (kalp, solunum veya böbrek) ilişkili olduğu ve sıcaklığın ölüm belgelerinde nadiren bir neden olarak listelendiği belirtiliyor.

Ayrıca, ısı kaynaklı ölümler ile iklim değişikliğiyle bağlantılı ölümler arasında ayrım yapmak önemlidir: İlki doğrudan tıbbi bir olayken, iklim değişikliğiyle bağlantılı yüksek sıcaklıklardan kaynaklanan ölümler, bu aşırı olayların artan sıklığı ve şiddetini ifade eder. İklim değişikliği doğrudan öldürmez, aksine ısının ölümcül etkilerini artırır.

Ekonomik zararlar

İklim değişikliğine bağlı ısının yol açtığı zararı ölçen, bu kez Mannheim Üniversitesi (Almanya) öncülüğünde, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ile iş birliği içinde yürütülen bir başka çalışma, Avrupa Birliği'nde bu yaz kaydedilen sıcak hava dalgaları, kuraklık ve sellerin kısa vadede (2025) yaklaşık 43 milyar avroluk makroekonomik kayba yol açacağını ortaya koyuyor.

Bu rakamın yüzde 28'i (12,2 milyar dolar) iklim değişikliği nedeniyle giderek daha da aşırı hale gelen sıcaklık ve yağış eksikliğinin yol açtığı hasarın en çok faturasını ödeyen ülke olan İspanya'da bulunuyor.

Orta vadede, 2029 yılına kadar aynı olaylardan kaynaklanan kayıpların AB genelinde 126 milyar avroya, İspanya'da ise 30 milyar avronun üzerine çıkması bekleniyor.

Büyük sayılara rağmen, bu yazki iklim faturasının "muhafazakar" bir tahminidir, çünkü yalnızca sıcaklıklara ve yağışa odaklanıyor ve örneğin dolu, fırtına veya Avrupa'nın geniş bölgelerini harap eden yangınların maliyetini analiz etmiyor.

Özellikle İspanya'da orman yangınlarının yol açtığı zararlar hesaba katıldığında bu maliyetler çok daha yüksek seviyelere ulaşıyor: Bugüne kadar kaydedilen 6.536 olayda 257.195,07 hektar orman alanı etkilendi ve bunların 61'i "büyük yangın" (500 hektardan fazla) olarak sınıflandırıldı.

Kastilya ve Leon'daki bazı büyük yangınları henüz kapsamayan veriler, rekor sayılara ulaşmış durumda. Ekolojik Geçiş Bakanlığı tarafından özerk toplulukların sağladığı bilgilerle derlenen orman yangını istatistiklerine göre, İspanya'da 7 Eylül itibarıyla 61 büyük yangın kaydedildi. Bu sayı, son on yıldaki ortalama 18 yangına kıyasla daha yüksek. Yanan alan ise aynı dönemdeki ortalamanın (85.597 hektar) üç katı.