Yakında yeni bir vergi yürürlüğe girecek. Yakıt fiyatları kesinlikle artacak

• ETS2'nin uygulamaya girmesiyle birlikte CO2 emisyon ücreti sistemi AB'deki tüm sera gazı emisyonlarının yaklaşık %75'ini kapsayacak.
• Çek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakya ve Estonya ise ertelenmesi yönünde oy kullandı.
• Çek Cumhuriyeti en az bir yıllık bir gecikme talep etti. Polonya, fiyat artışlarının etkilerini hafifletmeyi amaçlayan Sosyal İklim Fonu'nun (SFK) başlatılması için son tarihi korurken üç yıl talep etti.

Avrupa Parlamentosu Araştırma Servisi (EPRS), "Binalar, karayolu taşımacılığı ve ek sektörler için AB emisyon ticareti sistemi (ETS2). Durum ve endişeler" başlıklı bir rapor yayınladı. Bu rapor, Ulusal Emisyon Dengeleme ve Yönetim Merkezi (KOBiZE) tarafından hazırlanan Mayıs 2025 CO2 pazarı raporunda tartışılmaktadır.

EPRS raporu, 2027'den itibaren henüz Avrupa Emisyon Ticaret Sistemi'ne (AB ETS) dahil olmayan sektörleri, özellikle de binalar ve karayolu taşımacılığını kapsayacak olan yeni AB Emisyon Ticaret Sistemi'ni (ETS2) ele alıyor.

Yakıt fiyatları artacak ama ne kadar artacağı bilinmiyor

KOBiZE, "Sistemin genişletilmesiyle birlikte, CO2 emisyon ücretlerinin AB'deki tüm sera gazı emisyonlarının yaklaşık %75'ini karşılayacağı varsayılıyor" bilgisini veriyor.

Merkez, ETS2'nin iklim hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olmayı amaçladığını ancak tanıtımının, özellikle yakıt tedarikçilerinin emisyon maliyetlerini tüketicilere yansıtması ve bunun da daha yüksek enerji ve yakıt fiyatlarına yol açabileceği riski nedeniyle kamuoyunda endişelere yol açtığını hatırlatıyor.

Buna karşılık, haneleri enerji geçiş sürecinde desteklemek ve fiyat artışlarının etkilerini azaltmak amacıyla bir Sosyal İklim Fonu (SCF) kurulması planlanıyor. Ancak bazı AB üye ülkeleri SCF'nin yetersiz kalacağından korkuyor ve ETS2'nin ertelenmesini veya değiştirilmesini talep ediyor.

"Tahminler, ETS2 ödeneklerinin fiyatının 45 avro seviyesini aşabileceğini gösteriyor ve bazı analizler 2030'da yaklaşık 112-259 avroya çıkabileceğini öngörüyor. Avrupa Komisyonu'nun tahminlerine göre, 48 avroluk bir fiyatla yakıt fiyatları litre başına 0,11 avro benzin ve litre başına 0,13 avro dizel artabilir. Buna karşılık, diğer kaynaklar artışın litre başına 0,5 avroya (2030'a kadar) ulaşabileceğini öngörüyor," diye bildiriyor KOBiZE.

Merkez , fiyat artışlarının etkilerinin eşit şekilde yayılmayacağını vurguluyor. Bütçelerinin daha büyük bir kısmını enerjiye harcayan düşük gelirli haneler, artışların etkilerine çok daha fazla maruz kalacak. Ayrıca, Üye Devletler arasındaki farklılıklar, örneğin fosil yakıtlara bağımlılık ve gelir düzeyleri açısından, ETS2'nin etkisinin sosyal olarak güçlü bir şekilde farklılaşacağı anlamına geliyor.

Toplumsal kabul ve azaltma mekanizmalarının etkinliği

KOBiZE, ETS2 düzenlemelerinin kabulüyle birlikte, en savunmasız haneleri, ulaşım kullanıcılarını ve küçük ve orta ölçekli işletmeleri artan enerji ve ulaşım maliyetlerinden korumak için Sosyal İklim Fonu (SFK) düzenlemesinin de kabul edildiğini hatırlatıyor. Fonun 2026-2032 yıllarında, yani ETS2'den bir yıl önce faaliyete geçmesi planlanıyor.

Genel olarak, ETS2 açık artırma gelirlerinden (kısmen de ETS1 gelirlerinden) finanse edilecektir. Fonları almak için bir Sosyal İklim Planı kabul etmek gerekir.

Sosyal İklim Planları (SPK) çerçevesine göre, fon binaların termal modernizasyonuna, sürdürülebilir ulaşımın geliştirilmesine ve ayrıca yoksulluk riski altındaki kişilere doğrudan destek yoluyla yatırımları destekleyecektir. İkincisi, ulusal planın tahmini toplam maliyetlerinin %37,5'inden fazlasını oluşturamaz ve geçici ve zamanla azalan olmalıdır.

"SFK, ETS2'nin olumsuz etkisini hafifletmeyi amaçlasa da, hükümet dışı ve danışma kuruluşlarının analizleri, enerji ve ulaştırma yoksulluğuyla mücadele için yeterli olmayabileceğini gösteriyor. Ayrıca, Üye Devletlerin gerekli planları zamanında geliştirip sunamama riski de var; bu, NECP örneğinde zaten yaşandı," diyor KOBiZE raporu.

Üye Devletlerde ETS2'nin yavaş uygulanması

Merkez, sistemin düzgün bir şekilde işletilebilmesi ve SFK'nın finansmanının sağlanması amacıyla ETS2'nin, takvime göre 30 Haziran 2024 tarihine kadar Üye Devletler tarafından ulusal hukuka dahil edileceğini bildirmektedir.

Şimdiye kadar sadece Avusturya zamanında geçiş yaptı, kalan 26 ülke ise son tarihi kaçırdı. Avrupa Komisyonu ihlal prosedürlerini başlattı ve eylem talep eden resmi mektuplar gönderdi. Daha fazla gecikme olması durumunda, EC davayı AB Adalet Divanı'na havale edebilir ve bu da mali cezalarla sonuçlanabilir.

KOBiZE, "Nisan 2025 itibarıyla 17 Üye Devlet, ETS2'nin ulusal hukuka aktarıldığını bildirdi ve daha fazla gecikme, sistemdeki katılımcıların yeni yükümlülüklere uygun şekilde hazırlanmasını zorlaştırabilir" bilgisini veriyor.

Çek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakya ve Estonya gibi bazı ülkeler ETS2'nin ertelenmesini talep etti. Çek Cumhuriyeti, sistemi daha iyi tasarlamak ve olası sosyal maliyetlerden kaçınmak için en az bir yıllık bir gecikme talep etti. Polonya, SFK başlangıç ​​tarihini korurken ETS2 uygulamasının üç yıl ertelenmesini talep etti.

Estonya, idari sorunlara işaret ederek uzatma talebinde bulunurken, Slovakya erteleme için resmî bir talepte bulunmadı ancak planlanan uygulama konusunda kamuoyunda endişelerini dile getirdi.

Merkez, "Daha da önemlisi, ETS2'yi geciktirmek veya değiştirmek, 2030 yılına kadar sera gazı emisyonu azaltma hedefini %55'e çıkarmayı zorlaştırabilecek yeni bir yasa teklifi gerektirecektir " açıklamasında bulundu.

ETS2'den muafiyet imkânı

KOBiZE, AB ETS Direktifi'nin 30e maddesinin 3. fıkrası uyarınca, Üye Devletlerin, belirli akaryakıt dağıtımcılarını, bu kuruluşların ETS2'de geçerli ortalama açık artırma takas fiyatından daha yüksek bir ulusal karbon vergisi ödemeleri ve ilgili mevzuatın 31 Aralık 2023 tarihine kadar kabul edilmesi koşuluyla, 2030 yılı sonuna kadar ETS2 ödeneği satın alma yükümlülüğünden muaf tutabileceğini hatırlatır. Böyle bir durumda devletin, söz konusu kuruluşun gerçek emisyonlarına karşılık gelen sayıda ödeneği iptal etmesi gerekir.

Merkez, muafiyetli kuruluşların hâlâ emisyon iznine sahip olmaları ve emisyonlarını izlemeleri, raporlamaları ve doğrulamaları gerektiğini belirtiyor.

"Önemli olan, bu muafiyetten yararlanan Üye Devletler, SFK fonlarını kullanma hakkını elinde tutar. Böyle bir çözümü uygulama isteğini dile getiren bir ülke örneği İrlanda'dır," diye özetliyor KOBiZE.