Hoe de bondgenoten van Oekraïne de Russische economie steunen

Zelfs in het vierde jaar van de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne vullen landen van de Europese Unie de Russische oorlogskas met miljarden dollars aan energie-import. Sommige landen, waaronder fervente voorstanders van Oekraïne zoals Frankrijk, hebben hun import recentelijk zelfs verhoogd, volgens een Reuters-analyse van gegevens van de onafhankelijke Finse onderzoeksorganisatie Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA).

De Europese Unie (EU) verkeert in een lastig parket. De EU verleent Kiev uitgebreide militaire en financiële steun en is daarmee de grootste ondersteuner van Kiev. Hoewel de EU haar afhankelijkheid van Russische energie sinds 2022 met ongeveer 90 procent heeft verminderd, importeerde ze in de eerste acht maanden van dit jaar alleen al voor meer dan elf miljard euro aan Russische energie, volgens gegevens van het CREA.

Volgens de gegevens hebben zeven van de 27 EU-lidstaten de waarde van hun import zelfs verhoogd ten opzichte van het voorgaande jaar. Hieronder vallen vijf landen die Oekraïne steunen in de oorlog: Frankrijk, Nederland, België, Kroatië en Roemenië. De Franse aankopen van Russische energie stegen met 40 procent tot € 2,2 miljard, terwijl Nederland een stijging van 72 procent registreerde tot € 498 miljoen. EU-lid Hongarije, dat nauwe banden onderhoudt met Moskou, verhoogde zijn import met 11 procent. Volgens de gegevens bedragen de totale EU-betalingen voor Russische energie sinds het begin van de invasie in 2022 meer dan € 213 miljard. Volgens het Kiel Institute for the World Economy (IfW) staat dit in contrast met de toezeggingen aan Oekraïne ter waarde van € 167 miljard.

“Een vorm van zelf-sabotage”

De betalingen van Europa aan Rusland zijn de Amerikaanse president Donald Trump niet ontgaan. Tijdens de Algemene Vergadering van de VN riep hij onlangs de Europese staatshoofden en regeringsleiders op om onmiddellijk te stoppen met dergelijke aankopen. "Europa moet meer doen", eiste Trump. "Ze kunnen niet doorgaan met wat ze nu doen. Ze kopen olie en gas van Rusland terwijl ze tegen Rusland vechten. Dit is gênant voor hen." Vaibhav Raghunandan, expert op het gebied van de betrekkingen tussen de EU en Rusland bij CREA, beschreef de ontwikkeling als "een vorm van zelfsabotage". De verkoop van energie is Ruslands grootste bron van inkomsten. "Het Kremlin krijgt letterlijk de middelen om zijn strijdkrachten in Oekraïne te blijven inzetten", zei hij.

Het ministerie van Energie in Parijs verklaarde dat de energie-import uit Rusland was toegenomen doordat Frankrijk klanten in andere landen bediende. Het ministerie noemde geen namen van landen of bedrijven. Volgens analisten van dataprovider Kpler wijzen gashandelsgegevens erop dat een deel van de Franse Russische import naar Duitsland wordt doorgestuurd. De Nederlandse overheid verklaarde dat zij zonder EU-wetgeving niet bij machte is om bestaande contracten tussen Europese energiebedrijven en Russische leveranciers te blokkeren.

De kern van het probleem wordt gevormd door langetermijnleveringscontracten, die vaak doorlopen tot in de jaren 2030 of 2040. Bedrijven zoals TotalEnergies uit Frankrijk en de genationaliseerde Duitse gashandelaar SEFE zijn aan dergelijke contracten gebonden. TotalEnergies kondigde aan dat het de leveringen vanuit de Russische Yamal-centrale zou voortzetten, omdat de contracten niet konden worden opgeschort zonder officiële EU-sancties. Analisten zeggen dat de bedrijven zich zorgen maken over het risico op contractuele boetes zolang er geen duidelijk wettelijk verbod van de EU komt. "Uiteindelijk kopen marktdeelnemers dit vloeibaar aardgas (LNG), geen staten, en zij houden zich grotendeels aan hun langetermijncontracten", aldus Ronald Pinto, gasanalist bij Kpler.

Steun de Russische economie niet twee keer

De situatie is bijzonder delicaat voor de Duitse overheid, aangezien het bedrijf SEFE, dat onder haar controle staat, Russisch gas importeert. Het Duitse ministerie van Economische Zaken heeft aangekondigd dat SEFE gebonden is aan een langlopend contract voor de aankoop van vloeibaar aardgas (LNG) van de Russische Yamal-centrale – zonder opzegmogelijkheid. Vanwege zogenaamde take-or-pay-clausules moet SEFE betalen voor de overeengekomen hoeveelheden, zelfs als er geen levering plaatsvindt. "Als de levering niet wordt afgenomen, kan Yamal deze hoeveelheden doorverkopen, wat de Russische economie dubbel zou ondersteunen", aldus een woordvoerder van het ministerie.

De EU heeft de aankoop van Russische ruwe olie en brandstof al grotendeels verboden. Nu, in een 19e pakket sancties tegen Rusland, wil de EU ook een verbod op Russisch LNG vervroegen van 2028 naar 2027. Sancties moeten echter unaniem worden goedgekeurd door de EU-landen. LNG vertegenwoordigt nu bijna de helft van de waarde van alle Russische energie-importen. Een volledig verbod op alle Russische olie- en gasimporten is gepland voor 2028. Tot die tijd zou Europees geld echter de oorlogsinspanningen van het Kremlin kunnen blijven financieren. Analisten betwijfelen ook of Amerikaanse leveringen Russisch LNG één op één kunnen vervangen. "Amerikaans LNG is in handen van particuliere bedrijven die de instructies van het Witte Huis en de Europese Commissie niet opvolgen; ze optimaliseren hun portfolio's", aldus Anne-Sophie Corbeau van het Center on Global Energy Policy aan Columbia University.

(Door Marwa Rashad en Kate Abnett en Nerijus Adomaitis/Reuters)

APA/Reuters