Europese bossen verliezen in slechts tien jaar tijd een derde van hun vermogen om CO₂ te absorberen.

Uit onderzoek onder leiding van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek blijkt dat de Europese bossen in slechts tien jaar tijd bijna een derde van hun CO₂-opnamecapaciteit hebben verloren. Daarmee komt de doelstelling van de Europese Unie (EU) om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken (de balans tussen de uitstoot van broeikasgassen en de verwijdering ervan uit de atmosfeer), in gevaar.

Bossen zijn natuurlijke bondgenoten in de strijd tegen klimaatverandering dankzij hun vermogen om CO₂ uit de atmosfeer te absorberen en dit vast te leggen als koolstof in de stam, bladeren, wortels en bodem.

Momenteel bestrijken ze ongeveer 40% van het grondgebied van de EU en hebben ze tussen 1990 en 2022 ongeveer 10% van de emissies van menselijke activiteiten geabsorbeerd , zo blijkt uit onderzoek dat is gepubliceerd in het tijdschrift Nature en waaraan experts van CREAF en het CSIC hebben meegewerkt.

Volgens de LULUCF-inventaris (Land Use, Land-Use Change, Forestry) van de EU is de koolstofvoorraad in de bossen in Europa echter gestegen van 457 miljoen ton jaarlijks opgenomen CO₂-equivalent tussen 2010 en 2014 tot 332 miljoen ton CO₂ tussen 2020 en 2022.

Dit komt neer op "een reductie van bijna een derde in slechts één decennium" en brengt de doelstelling om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken in gevaar. Deze doelstelling is onder meer afhankelijk van de absorptie van 310 miljoen ton CO₂-equivalent door de LULUCF-sector tegen 2030.

"Gezien de daling van 10 jaar lijkt dit onmogelijk", waarschuwen de onderzoekers.

Meerdere oorzaken

Uit het onderzoek blijkt dat er meerdere, vaak onderling samenhangende, oorzaken zijn die de belangrijkste oorzaken zijn voor deze afname.

Voorbeelden hiervan zijn de intensivering van de houtkap vanwege de groeiende vraag naar hout en de toename van natuurlijke verstoringen zoals branden , stormen en ongedierte , die vaak worden gevolgd door voortijdige kap om dood of verbrand hout te verwijderen.

Andere factoren die bijdragen aan deze achteruitgang zijn: de snelheid waarmee bossen zich uitbreiden is afgenomen, er is minder herbebossing, de veroudering van bestaande bossen vermindert hun vermogen om te groeien en koolstof te absorberen, en extreme hitte en droogte verminderen de fotosynthese en de productiviteit van bomen.

Volgens het onderzoek kunnen deze gevolgen jarenlang aanhouden, waardoor bossen verzwakken en de sterfte onder bossen en het verlies aan koolstofvastleggingscapaciteit toenemen.

Het kan worden teruggedraaid

Om deze situatie om te keren, stellen de auteurs van het onderzoek een reeks prioritaire maatregelen voor.

Het eerste doel is om de bosbewaking op Europees niveau te verbeteren en te zorgen voor robuuste, continue en geharmoniseerde gegevens over de toestand van de bossen, hun gezondheid en de verschillende koolstofcompartimenten, waaronder bosbodems.

Zij benadrukken dat deze kennis essentieel is voor de ontwikkeling van betere wiskundige modellen, maar ook voor effectief beleid en praktische maatregelen om deze koolstofputten te herstellen en de veerkracht van bosecosystemen in de toekomst te versterken.

Tegelijkertijd pleiten ze voor een ingrijpende transformatie van het beheer van de Europese bossen . Die transformatie moet volgens hen verder gaan dan alleen het produceren van hout.

"We moeten ons inzetten voor duurzaam en intelligent beheer, waarbij bossen worden gezien als ruimtes die ons veel meer diensten leveren, zoals bodembescherming, regulering van de waterkringloop en leefgebied voor flora en fauna. Bossen met meer soorten en meer diverse structuren zijn beter bestand tegen klimaatverandering", aldus Josep Peñuelas, CSIC-onderzoeker bij CREAF.

Hierbij is een evenwicht nodig tussen productieve activiteiten, zoals houtkap, en het behoud van natuurlijke habitats. Gebieden die bestemd zijn voor duurzame houtproductie worden afgewisseld met gebieden die strikt voor natuurbehoud zijn gereserveerd.

Volgens deskundigen helpt deze diversificatie bij het beschermen van de biodiversiteit en het vasthouden van koolstofvoorraden in verschillende compartimenten van het bos, zoals levend hout, dood hout en de bodem.

Wat herbebossing betreft, waarschuwen ze dat de gebieden waar bomen in de EU geplant kunnen worden, zorgvuldig moeten worden afgebakend, omdat het gebrek aan water een aanzienlijke impact zal hebben op de toekomst van deze nieuwe bossen . "Deze oplossing zal alleen geldig zijn op zeer specifieke locaties en met gunstigere klimatologische omstandigheden", waarschuwen ze.

Geldautomaat