Nieuwe sleutels tot dolfijnentaal ontcijferd

De wetenschappelijke gemeenschap is al tientallen jaren gefascineerd door de communicatie van dolfijnen, maar de nieuwste bevindingen wijzen op een kwalitatieve sprong voorwaarts in onze kennis. Een team onder leiding van onderzoeker Laela Sayigh van het Woods Hole Oceanographic Institution heeft een kenmerkend fluitsignaal ontdekt – in de volksmond het WTF-fluitsignaal genoemd – dat te horen is wanneer dolfijnen in een situatie van verwarring of verrassing terechtkomen. "We beginnen te zien dat hun vocalisaties zich niet beperken tot het identificeren van zichzelf, maar ook expressieve functies hebben, vergelijkbaar met onze uitroepen", legde Sayigh uit in verklaringen die door The Times werden gerapporteerd.

Tuimelaars stonden al bekend om hun kenmerkende fluitsignalen, een soort akoestische signatuur die gelijkstaat aan een voornaam en die elk individu jarenlang behoudt. Deze fluitsignalen stellen moeders en kalveren in staat elkaar op afstand te herkennen en versterken groepen hun sociale cohesie. De opkomst van meer dan twintig andere soorten fluitsignalen die niet met elkaar te identificeren zijn, suggereert echter een veel rijker repertoire, met functies variërend van alarm tot verrassing. Voor dit werk werd Sayigh genomineerd voor de Coller-Dolittle Prize for Interspecies Communication, een prijs die wordt toegekend aan degenen die het begrip tussen mensen en andere soorten bevorderen.

Tegelijkertijd is er baanbrekende technologie op de markt gekomen. Google DeepMind en de Universiteit van Georgia hebben, in samenwerking met het Wild Dolphin Project, DolphinGemma ontwikkeld, een model voor kunstmatige intelligentie dat de structuur van de geluiden van gevlekte dolfijnen kan leren. Geïnspireerd door grote taalmodellen analyseert en genereert het geluidssequenties met patronen die doen denken aan een taal. "Hierbij passen we dezelfde algoritmen toe die we gebruiken om menselijke talen te vertalen, maar dan op de geluiden van walvisachtigen", legden de projectleiders uit op de officiële Google-blog.

AI interpreteert niet alleen: het probeert ook een dialoog aan te gaan. Met behulp van het CHAT-platform (Cetacean Hearing Augmentation Telemetry) worden synthetische geluiden afgespeeld die horen bij objecten zoals zeeplanten of speelgoed. De test bestaat uit het bekijken of de dolfijnen deze geluiden reproduceren om ze op te vragen, wat de kiem zou kunnen vormen voor een gedeelde woordenschat. Toch dringen specialisten zoals Thea Taylor van het Sussex Dolphin Project aan op voorzichtigheid: "Het zou gewoon imitatietraining kunnen zijn. Het valt nog te bezien of er symbolische betekenis achter deze reacties schuilgaat."

De interesse in het vertalen van dierentalen is niet nieuw. In de jaren zestig creëerde onderzoeker Dwight Batteau een rudimentaire "mens-dolfijn-vertaler" die menselijke stemmen omzette in verfijnde fluittonen. Hoewel het nooit verder ging dan eenvoudige signalen, was het een voorloper van wat er tegenwoordig met AI wordt getest. Andere programma's, zoals Project CETI, werken ook met potvissen om hun complexe akoestische coda's te ontcijferen.

Recente ontwikkelingen openen een diepgaand debat over de grenzen van interspeciescommunicatie. Filosofen en wetenschappers zoals Terrence Magnasco waarschuwen dat, hoewel we patronen kunnen identificeren, mensen en dolfijnen de wereld zo verschillend waarnemen dat er altijd een risico op misinterpretatie zal bestaan. "Het gaat niet alleen om het vertalen van geluiden, maar om het begrijpen van een zintuiglijke realiteit die niet de onze is", merkte hij op in The New Yorker.

Ondanks deze voorzichtigheid suggereert de convergentie van mariene biologie, taalkunde en modellen voor kunstmatige intelligentie dat we ons in een cruciale fase bevinden in onze relatie met een van de intelligentste soorten ter wereld. Het ontcijferen of dolfijnen een symbolische taal bezitten, zou niet alleen ons begrip van de natuur verbreden, maar ook ethische vragen oproepen over onze coëxistentie met wezens die in staat zijn om op een manier te communiceren die zo veel lijkt op de onze.