“We gebruiken algoritmen om de toestand van de aarde te monitoren”

In het struikgewas plant het leven zich voort via stille signalen: een vergeeld blad, een groeiende paddenstoelenkolonie, een insect dat verdwijnt uit een ooit bruisende omgeving. Elk element vertelt een verhaal, maar vaak in fragmenten. Juist in deze observatiegaten kan kunstmatige intelligentie zich nestelen, data aan elkaar plakken en dynamische kaarten van de natuur produceren. Aan het hoofd van deze visie staat Sašo Džeroski , een pionier op het gebied van kunstmatige intelligentie voor het milieu. Hij leidt de afdeling Kennistechnologieën van het Jožef Stefan Instituut in Ljubljana en doceert regelmatig aan de Universiteit van Trento. In zijn openingstoespraak op de internationale top AIS252 in Kopenhagen stelde hij een vraag: kan een algoritme helpen de biodiversiteit te beschermen zonder de relatie tussen mens en milieu te verstoren?

Wanneer het algoritme het landschap leest

Džeroski's werk varieert van het modelleren van bosdynamiek tot het voorspellen van klimaateffecten, inclusief het analyseren van grootschalige milieugegevens. " Kunstmatige intelligentie kan ons helpen de toestand van het milieu te monitoren , bijvoorbeeld via satellietbeelden", legt Džeroski uit. "Het is moeilijk om gegevens rechtstreeks in bossen of andere natuurlijke omgevingen te verzamelen, terwijl satellietbeelden met hoge frequentie en in grote details beschikbaar zijn." Dit is waar zijn onderzoek begon: het observeren van de processen van spontane herkolonisatie van bossen op verlaten landbouwgronden . Dit fenomeen is waargenomen in veel landelijke gebieden in Oost-Europa, waar het verlaten van landbouwgewassen de terugkeer van bosecosystemen mogelijk heeft gemaakt. Tegenwoordig stellen dezelfde technieken ons in staat om modellen te bouwen die landschapstransformatie kunnen interpreteren en voorspellen: bijvoorbeeld het schatten van de hoogte en dichtheid van bomen en het berekenen van het risico op branden . "Als je weet waar de bossen het dichtst of het droogst zijn, kun je de brandweer en de civiele bescherming waarschuwen", benadrukt hij. Deze datagestuurde preventie stelt ons in staat om te anticiperen op de gevolgen .

Landbouw, leefgebied, intelligentie

Het lab van Džeroski werkt ook aan een ander front: duurzame landbouw . ​​"Het gebruik van kunstmatige intelligentie in de landbouw betekent ook het milieu helpen", zegt hij. Zijn groep heeft beslissingsondersteunende systemen ontwikkeld om het gebruik van pesticiden te verminderen , met behulp van weersvoorspellingen, bodemanalyses en de aanwezigheid van schadelijke insecten. "We hebben een systeem ontwikkeld dat suggereert wanneer en hoe in te grijpen, rekening houdend met het type gewas, het weer en het type plaag. Dit voorkomt onnodige behandelingen die uiteindelijk watervervuiling veroorzaken." Maar dat is nog niet alles. AI wordt gebruikt om de leefgebieden van nuttige soorten in kaart te brengen, zoals lieveheersbeestjes die zich voeden met bladluizen: "Met AI kunnen we leefgebieden modelleren en begrijpen waar we ecologische corridors tussen velden moeten creëren."

Bomen onder vuur, algoritmes schieten te hulp

AI kan zelfs ingrijpen wanneer er al schade is. In Slovenië, legt Džeroski uit, "worden onze bossen aangevallen door schorskevers, een insect dat geliefd is bij klimaatverandering. Met behulp van remote sensing en machine learning kunnen we getroffen gebieden identificeren en snel handelen voordat de plaag zich verspreidt." Een nieuw paradigma voor bosbeheer, gebaseerd op voorspellingen . En vooral op het vermogen om zwakke signalen in complexe ecosystemen te lezen.

Intelligentie ja, maar ecologisch

Voor Džeroski is de uitdaging van milieu-AI niet alleen technisch, maar ook epistemologisch. "Modellen moeten begrijpelijk, bruikbaar en interpreteerbaar zijn. Als ze te ingewikkeld zijn, helpen ze degenen die in het veld beslissingen moeten nemen niet." Technologie moet, kortom, een hulpmiddel blijven, geen vervanging voor ecologische kennis . En er is ook een culturele omslag nodig: het bouwen van open, toegankelijke systemen die wetenschappelijke kennis, lokale behoeften en een ecologische visie integreren. Alleen zo kan AI echt een bondgenoot van biodiversiteit worden.

Een nieuwe alliantie

In een tijdperk van snelle veranderingen en onderling verbonden crises blijkt kunstmatige intelligentie een krachtig instrument te zijn om naar de natuur te luisteren, subtiele signalen op te pikken en te anticiperen op haar transformaties. Maar de echte uitdaging blijft: technologie niet gebruiken om het levende te vereenvoudigen, maar om de complexiteit ervan te respecteren. Zoals Džeroski ons eraan herinnert: "AI helpt ons ecosystemen beter te begrijpen, maar ook om ze verstandiger te beheren." Mits het ten dienste blijft van de natuur, en niet andersom.