Czarne lodowce: czym są i dlaczego są złą wiadomością

Wyobrażamy je sobie jako białe, czyste, lśniące i nieskazitelne. W rzeczywistości jednak coraz częściej wydają się ciemne i szare. Dlatego nazywa się je czarnymi lodowcami , lub, w terminologii technicznej, lodowcami pokrytymi gruzem : to obszary lodu pokryte gruzem i osadami, które koncentrują się głównie w dolnej części, tzw. strefie ablacji. Osady te modyfikują sposób, w jaki pokrywa lodowa oddziałuje ze światłem słonecznym, zmieniając albedo, czyli współczynnik odbicia światła powierzchniowego.

Odbijać lub pochłaniać promienie słoneczne

Jasna powierzchnia, taka jak świeży śnieg, odbija znaczną część energii słonecznej i dlatego ma wysokie albedo. Natomiast ciemna powierzchnia odbija jedynie niewielką część energii słonecznej i dlatego ma znacznie niższe albedo, co prowadzi do większej absorpcji przez lód, a w rezultacie do szybszego topnienia. Mówiąc prościej, to samo zjawisko leży u podstaw naszego wyboru letnich ubrań: zazwyczaj wolimy biel od czerni, właśnie dlatego, że ta pierwsza, odbijając światło słoneczne, zapewnia nam chłód, a druga, akumulując ciepło, wzmacniałaby uczucie wilgoci.

Co więcej, w 2019 r. w badaniu opublikowanym w czasopiśmie Global and Planetary Change , przeprowadzonym przez naukowców z Uniwersytetu w Mediolanie, stwierdzono znaczny spadek albedo. W latach 1984–2011 przeanalizowano 15 lodowców w grupie Ortles-Cevedale w Alpach Centralnych.

Przyczyny zjawiska

Główną przyczyną ciemnienia są zmiany klimatyczne w ciągu ostatnich kilku dekad. Rosnące temperatury globalne powodują szybkie cofanie się lodowców, odsłaniając coraz większe powierzchnie skalne, które są erozji pod wpływem mrozu i wahań temperatury, tworząc rozdrobniony materiał. Na przykład, na lodowcach doliny Hunza w górach Karakorum w Pakistanie, ilość gruzu wzrosła z 8 do 21% w latach 1990–2019. Podobnie, pokrywa skalna na lodowcach Wielkiego Kaukazu wzrosła z około 48 kilometrów kwadratowych w 1986 roku do około 79 kilometrów kwadratowych w 2014 roku. Innym ważnym czynnikiem przyczyniającym się do ciemnienia jest pył atmosferyczny, głównie pochodzenia antropogenicznego, taki jak pył zawieszony z silników Diesla, działalność przemysłowa i pożary lasów.

Według niektórych ekspertów jest jednak co najmniej jedna pozytywna wiadomość: gdy pokrywa lodowa przekroczy grubość 10-20 centymetrów, chroni leżący pod nią lodowiec, spowalniając proces topnienia, przynajmniej tymczasowo. Perspektywy pozostają jednak ponure.

Najważniejsze przykłady

Czarne lodowce występują w wielu pasmach górskich na całym świecie, charakteryzując się niejednorodnym rozmieszczeniem: w regionach polarnych lub na niskich zboczach pokrywa rumowiska jest praktycznie nieobecna, podczas gdy w stromych górach jest jej więcej. Dlatego zjawisko to jest szczególnie obecne w Azji, gdzie dotyczy lodowca Khumbu w Nepalu, na zboczach Mount Everestu; lodowca Ngozumpa we wschodnich Himalajach; oraz lodowca Baltoro w Karakorum. Jest ono również znaczące w Andach, gdzie szczególnie dotyka lodowca Ventisquero Negro na górze Tronador w Argentynie. Nawet Włochy nie są odporne na tę dynamikę. W Alpach najbardziej znane przypadki to lodowiec Miage na Mont Blanc i lodowiec Belvedere na Monte Rosa.

Badanie z 2018 roku, oparte na analizie satelitarnej, oszacowało, że około 4,4% powierzchni wszystkich lodowców na świecie, z wyjątkiem Grenlandii i Antarktydy, pokrywają osady. Ten globalny odsetek, choć niewielki, w rzeczywistości odpowiada tysiącom kilometrów kwadratowych pociemniałych pokryw lodowych.

Wpływ na środowisko

Obecność gruzu ma różnorodne skutki dla środowiska. Po pierwsze, zwiększa niestabilność zboczy i ryzyko osuwisk. Po drugie, sprzyja powstawaniu zagłębień i zagłębień, w których gromadzi się woda, tworząc jeziora na powierzchni lub wzdłuż krawędzi lodowców. To destabilizuje strukturę lodowca od wewnątrz i przyspiesza jego zapadanie się, co stwarza ryzyko gwałtownych powodzi w dolinach poniżej.