Regeneruj się, by rozwijać... przyszłość wsi leży w innowacjach społecznych i ekologicznych. Autor: Samuel Delesque (Traditional Dream Factory/TDF)
Tego lata Półwysep Iberyjski ponownie spłonął. Spłonęły setki tysięcy hektarów, ewakuowano wioski, a koszty ludzkie i ekonomiczne powtarzają się co roku. W samej Hiszpanii pożary lasów pochłonęły ponad 380 000 hektarów do 2025 roku, powodując straty liczone w milionach i niszcząc bioróżnorodność. Każde lato przypomina nam to samo: obecny model nie działa. Ciągłe poleganie na monokulturach i porzucanie terenów wiejskich podsyca ogień. Pytanie jest jasne: jak zmniejszyć intensywność i częstotliwość pożarów, jednocześnie przywracając życie i możliwości na wsi? Odpowiedź zawiera się w jednym słowie: regeneracja.
Przez dziesięciolecia Półwysep Iberyjski opierał się na modelach leśnictwa i rolnictwa, które maksymalizują krótkoterminową produkcję: ciągłe monokultury, egzotyczne gatunki, takie jak eukaliptusy, z których większość jest uprawiana na znacznej części półwyspu, oraz coraz bardziej zdegradowane gleby. Rezultatem jest łatwopalny krajobraz z ciągłymi dostawami paliwa i niską wilgotnością.
Kiedy nadchodzą fale upałów, pożary napotykają zielone autostrady. Ten model jest nie tylko niebezpieczny, ale i kruchy gospodarczo: na przykład Portugalia importuje żywność o wartości ponad 5,2 miliarda euro rocznie. Jesteśmy zależni od zagranicznych źródeł żywności, a jednocześnie nasze terytorium pozostaje bardzo narażone na pożary.
Regeneracyjne agroleśnictwo jako alternatywaAlternatywa istnieje i jest już wdrażana: regeneracyjne agroleśnictwo. Systemy te łączą drzewa, uprawy i pastwiska w produktywnych mozaikach, przeplatanych infrastrukturą retencyjną, taką jak laguny, tarasy i rowy infiltracyjne. Takie rozwiązania nie tylko zapewniają żywność i lokalne miejsca pracy, ale także przerywają ciągłość paliwa i zwiększają wilgotność gleby, spowalniając pożary i ułatwiając ich opanowanie.
W Portugalii agroforestry syntropijne, inspirowane Ernstem Götschem, udowodniły, że potrafią przekształcić suche pola w odporne ekosystemy. Gęste nasadzenia, strategiczne przycinanie i planowana sukcesja tworzą samowystarczalne systemy, które przywracają glebie żyzność.
Regeneracja to nie tylko sadzenie drzew: to przeprojektowanie ziemi w celu produkcji żywności, zatrzymywania wody i zapewniania zatrudnienia. Agroleśnictwo dywersyfikuje dochody poprzez uprawę roślin takich jak olej, orzechy, pastwiska i miód, a także tworzy bezpieczniejszy krajobraz. To tworzy produktywną mozaikę zdolną do powstrzymania rozprzestrzeniania się pożarów, a roślinność i struktury retencyjne zwiększają wilgotność gleby.
W ten sposób zapobieganie staje się inwestycją przynoszącą korzyści ekonomiczne, społeczne i ekologiczne. Według naszych własnych obliczeń, przekształcenie 50% lasów eukaliptusowych w agroleśnictwo mogłoby zwiększyć PKB Portugalii o 3% i stworzyć nawet 43 000 miejsc pracy, a także radykalnie zmniejszyć ryzyko pożarów. Nie mówimy tu tylko o ekologii: mówimy o gospodarce, suwerenności żywnościowej i odporności na zmiany klimatu.
Pracując nad regeneracją, musimy jednak żyć z ogniem. Obejmuje to tworzenie produktywnych pasów przeciwpożarowych, ukierunkowany wypas, kontrolowane wypalanie zimą oraz strategiczne punkty poboru wody. Te same działania, które nawadniają teren, służą zapobieganiu pożarom i zaopatrywaniu ekip strażackich. Nie chodzi tylko o gaszenie pożarów, ale o przeprojektowanie terenu tak, aby rzadziej się palił i szybciej się regenerował. Prosty system lagun i rowów infiltracyjnych może wszystko zmienić: więcej dostępnej wody, większą bioróżnorodność i mniejsze ryzyko. Te rozwiązania można powielić na całym Półwyspie.
Portugalia poczyniła istotne postępy od 2017 roku: wprowadzono nowe przepisy dotyczące plantacji, pilotażowe mozaiki i uznano agroleśnictwo w ramach WPR. Hiszpania czyni postępy w Galicji, ograniczając plantacje eukaliptusa i odtwarzając dehesy. Kluczowy krok pozostaje jednak nadal aktualny: zwiększenie skali tych działań. Należy uzupełnić rejestr gruntów, uporządkować rozdrobnione nieruchomości, uprościć procedury wydawania pozwoleń i przekierować zachęty na systemy mieszane, które przywrócą glebie życie i wartość dla społeczności. Wyzwania są realne: rozdrobnienie nieruchomości, brak kapitału, biurokracja, niedobór siły roboczej i opór kulturowy.
Zwiększanie skali regeneracji jako strategii krajowejJak przezwyciężyć te wyzwania? Dzięki kompleksowemu rejestrowi gruntów i bankom ziemi do grupowania działek; hybrydowemu finansowaniu łączącemu WPR, kredyty węglowe i wodne oraz inwestycje w ochronę środowiska; uproszczonym pozwoleniom i cyfrowemu monitoringowi, aby ograniczyć formalności; masowym szkoleniom z agroleśnictwa i płatności za usługi ekosystemowe; oraz pozytywnym narracjom, które przekształcają regenerację w powód do dumy.
Regeneracja to nie wydarzenie, to proces. Wiele systemów syntropowych osiąga metabolizm „lasopodobny” w ciągu 10–12 lat, ale pierwsze rezultaty będą widoczne wcześniej: w ciągu trzech do siedmiu lat krajobraz ulegnie widocznej zmianie, a w ciągu dekady odporność będzie znacząca. W międzyczasie musimy połączyć regenerację z aktywną profilaktyką, aby zmniejszyć ryzyko.
Wybór między ogniem a regeneracyjną przyszłościąAlternatywa jest jasna: żywe, różnorodne i produktywne krajobrazy, które nas chronią i żywią. Jako społeczeństwo musimy wybrać między dalszym ponoszeniem kosztów pożarów a inwestowaniem w regeneracyjną przyszłość. To nie utopia: to jedyna rozsądna strategia na rzecz przyszłości, w której można żyć na Półwyspie Iberyjskim.
O @CDOverde 
Green Opinion Makers #CDO to blog zbiorowy koordynowany przez Arturo Larenę , dyrektora EFEverde
Artykuł ten można swobodnie kopiować, podając autorów i EFEverde.
Inne fora Zielonych Twórców Opinii (#CDO)
Ten blog „zielonego influencera” został finalistą Orange Journalism and Sustainability Awards 2023 w kategorii „nowe formaty”.
efeverde
