Coëxistentie tussen nautische recreatie en mariene ecosystemen: een seizoensgebonden urgentie. Door Maribel Cerezo Sánchez (VIU)

Door Dr. Maribel Cerezo Sánchez

Veel mensen kijken uit naar de zomer om van de zee te genieten: zeilen, voor anker gaan in kristalhelder water of zich gewoon laten meevoeren door de zeebries zijn synoniem met de perfecte vakantie. Maar wat aan de oppervlakte idyllisch lijkt, verbergt een realiteit onder water die we vaak liever niet zien. Elk verkeerd geplaatst anker, elke lekkage of verspilling, elk overmatig geluid laat sporen achter op de zeebodem.

De afgelopen decennia is het nautisch toerisme snel gegroeid, wat heeft geleid tot een toenemende aanwezigheid van pleziervaartuigen in de Middellandse Zee tijdens het zomerseizoen. Hoewel dit de lokale economie ten goede komt, heeft het ook gevolgen voor mariene soorten en kwetsbare habitats zoals de Posidonia oceanica-velden.

Posidonia, een stille bondgenoot

Posidonia blijft voor velen grotendeels onbekend. Het wordt vaak aangezien voor een zeewiersoort: dat ding dat langs de kust drijft of verstrikt raakt in onze voeten als we het water in gaan. Het stoort ons zelfs om het op het zand te zien liggen, zonder te beseffen dat het zijn werk doet: onze stranden beschermen tegen erosie. Maar Posidonia oceanica is geen zeewier. Het is een zeeplant met wortels, stengels, bladeren, bloemen en vruchten. Het is ook een soort die endemisch is in de Middellandse Zee en een van de belangrijkste soorten voor het behoud van de balans in het mariene ecosysteem.

De graslanden voorzien het water van zuurstof, stabiliseren de zeebodem, voorkomen kusterosie en dienen als toevluchtsoord en broedplaats voor tientallen zeedieren. Deze grotendeels onbekende soort verdwijnt echter in een alarmerend tempo door onjuiste verankering. Elk onjuist verankerd anker scheurt fragmenten van de graslanden af, waardoor littekens ontstaan die tientallen jaren nodig hebben om te herstellen, omdat Posidonia zeer langzaam groeit.

Recreatieve handel en gebrek aan bewustzijn

In gebieden zoals de Balearen en de Valenciaanse kust is meer dan 70% van het maritieme verkeer in de zomer afkomstig van pleziervaartuigen, waarvan er veel zonder vaarbewijs worden verhuurd. Dit verergert de situatie, omdat de exploitanten onvoldoende zijn opgeleid en zich niet bewust zijn van de schade die ze kunnen aanrichten. Dit verslechtert de staat van instandhouding van zeegrasvelden, terwijl het gedrag van zeezoogdieren wordt beïnvloed door het geluid van hun motoren.

Tegelijkertijd verslechtert vervuiling door koolwaterstoffen, detergenten en organisch materiaal de waterkwaliteit en tast het organismen aan die een schone omgeving nodig hebben om te leven. Alsof dat nog niet genoeg is, dragen veel schepen uit andere zeeën of oceanen onbewust invasieve soorten mee aan hun romp of in hun ballastwater.

Wat kunnen wij als zeegebruikers doen?

Deze invasieve soorten kunnen inheemse soorten verdringen en het evenwicht in het ecosysteem verstoren. En hoewel het vaak onopgemerkt blijft, vormt ook de recreatieve visserij een probleem: in sommige gebieden is het goed voor de helft van de vangsten, wat de toch al afnemende populaties nog verder onder druk zet.

Het goede nieuws is dat er oplossingen bestaan, en die zijn niet onverenigbaar met genieten van de zee. De eerste stap is het begrijpen van de mariene omgeving waar we onze vakantie doorbrengen. We kunnen alleen geven om wat we begrijpen en waarderen. Dankzij kunstmatige intelligentie is het tegenwoordig makkelijker dan ooit om meer te leren over mariene ecosystemen.

Gereguleerde financiering en duurzame alternatieven

Verder hebben we behoefte aan meer gereguleerde ankerplaatsen, meer toezicht op huurboten, effectieve milieueducatie – voor zowel strandgangers als watersporters – en de promotie van duurzame alternatieven zoals zeilboten, kajaks en maritiem ecotoerisme. Deze opties stellen ons in staat om van de zee te genieten zonder er littekens aan over te houden.

Sommige beschermde zeegebieden tonen al aan dat evenwichtig beheer mogelijk is. Maar de uitdaging is groot, vooral in de zomer, wanneer de druk op de kustlijn enorm toeneemt. Hier komt collectieve verantwoordelijkheid om de hoek kijken: het besef dat elke kleine stap telt. Elk anker dat correct is geplaatst, elk stukje afval dat niet in zee terechtkomt, elke bewuste beslissing telt.

Een gedeelde erfenis die we moeten beschermen

De Middellandse Zee is niet alleen een plek voor zomervakanties. Het is een gedeeld natuurlijk erfgoed, wemelend van leven, dat respect en bescherming verdient. Dat betekent niet dat je er niet meer van moet genieten, maar dat je moet leren om er beter van te genieten, met meer respect en bewustzijn.

Want uiteindelijk, als wij goed voor de zee zorgen, zal de zee goed voor ons blijven zorgen.

Maribel Cerezo Sánchez

Ze promoveerde in wetenschap en technologie. Ze leidt de masteropleiding Milieutechniek en -management aan de Internationale Universiteit van Valencia. Ze combineert haar onderwijs met onderzoek naar milieubeheer en duurzaamheid en neemt actief deel aan de GREENIUS-onderzoeksgroep. Ze zet zich in voor boeiend en grondig onderwijs en combineert academische activiteiten met voorlichting over het mariene milieu en institutionele samenwerking.

Hoofdfoto: Bestandsafbeelding van een anker dat een posidonia-plant optrekt in Cala Figuera (Mallorca), aangeboden door @Fundación Marilles

Over @CDOverde

Green Opinion Makers #CDO is een collectieve blog gecoördineerd door Arturo Larena , directeur van EFEverde

Deze column mag vrijelijk worden gereproduceerd, mits de auteurs en EFEverde worden vermeld.

Andere forums van Green Opinion Makers (#CDO)

Deze blog van een 'groene influencer' was finalist bij de Orange Journalism and Sustainability Awards van 2023 in de categorie 'nieuwe formaten'.