De dodelijke combinatie die de Indiase Himalaya doet schudden: van geologische realiteit tot klimaatbom

Lucia Goñi

New Delhi, 7 augustus (EFE) - Een dorp in de Indiase Himalaya werd deze week geconfronteerd met een berg die op hen viel. Een plotselinge overstroming, met een bijna 20 meter hoge muur van modder en puin, stortte neer in de Harsilvallei, met tientallen doden en tientallen vermisten tot gevolg. Dit is een symptoom van een combinatie die dit deel van het "dak van de wereld" in een klimaatbom heeft veranderd.

De afgelopen decennia is het berggebied, dat een kwart van de wereldbevolking van zoet water voorziet, gevangen geraakt in een gevaarlijke synergie tussen zijn kwetsbare geografische ligging , een steeds snellere klimaatcrisis en de ongebreidelde ontwikkeling van de supermacht die er huist.

De rampen in de Himalaya zijn niet van recente datum, maar wetenschappelijk onderzoek waarschuwt voor een steeds kortere tijdspanne.

In 2013 veroorzaakten moessonregens de ergste recente tragedie in de regio , met meer dan 5700 doden. In 2021 veroorzaakte een gletsjerinstorting een nieuwe lawine die meer dan 200 doden eiste. De ramp van deze week in de staat Uttarakhand lijkt een voortzetting van een patroon te zijn.

Een jonge bergketen die onder onze voeten beeft

De Himalaya is het jongste gebergte ter wereld. De bergen zijn geologisch actief en blijven groeien door de botsing tussen de Indische en Euraziatische tektonische platen. Dit resulteert in steile hellingen, onstabiele bodems en hoge seismische activiteit. Deze instabiliteit vormt de basis waarop gebouwen, erediensten en het leven in de regio zijn gebouwd.

"Jonge bergen, seismische activiteit, steile hellingen, kwetsbare geologie, overvloedige regenval, moessonklimaat, gletsjers... dit alles maakt deel uit van de realiteit van de Himalaya. Deze kwetsbare geologie vereist uitgebreide studies om kwetsbare gebieden te identificeren en nauwlettend te monitoren", vertelde Himanshu Thakkar, coördinator van het Zuid-Aziatische Netwerk voor Dammen, Rivieren en Mensen, aan EFE.

Deze realiteit, zo benadrukt de expert, moet worden begrepen als het eerste onderdeel van de bom. Klimaatverandering is de trigger.

Vooraanstaande wetenschappelijke autoriteiten, zoals het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN, identificeren het Hindu Kush Himalaya-gebied, vaak de 'Derde Pool' genoemd, als een van de gebieden die het meest risico lopen. Dit gebied herbergt namelijk de grootste ijsreserves buiten de poolgebieden en warmt sneller op dan het wereldwijde gemiddelde.

Zelfs als de klimaatdoelstellingen worden gehaald, zal het berggebied tegen het einde van de eeuw minstens een derde van zijn gletsjers verliezen. Daarmee komt de watervoorziening van bijna twee miljard mensen in gevaar.

De klimaattrigger en ongecontroleerde ontwikkeling

Volgens een rapport van het International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD) is het Himalayagebergte de afgelopen decennia 40% van zijn ijsbedekking kwijtgeraakt en tegen het einde van de eeuw kan dat oplopen tot tweederde.

Massale ijssmelting voedt onstabiele gletsjermeren op grote hoogte. Alleen al in Uttarakhand heeft de National Disaster Management Authority (NDMA) 13 van deze meren als zeer risicovol aangemerkt.

De plotselinge breuk , bekend als een GLOF (Glacial Lake Outburst), veroorzaakt catastrofale overstromingen. Dit gebeurde in Chamoli in 2021 en is de meest voorkomende hypothese voor de ramp van deze week , nadat de Indiase Meteorologische Dienst een "wolkbreuk" uitsloot vanwege een gebrek aan regen.

"Gletsjers smelten, er ontstaan gletsjermeren en ze zijn kwetsbaar. Als ze instorten, kunnen ze stroomafwaarts in zeer korte tijd enorme overstromingen veroorzaken", legt Thakkar uit.

Als derde factor in dit kruitvat is er de menselijke ontwikkeling, die als een risicoversterker werkt. India heeft de afgelopen decennia een versnelde uitbreiding van de infrastructuur bevorderd: waterkrachtcentrales, tunnels en wegen.

De Indiase Himalaya is ook een spiritueel epicentrum en trekt miljoenen pelgrims naar het Char Dham-circuit.

Thakkar klaagt dat er geen effectieve mechanismen zijn om te voorkomen dat hotels en andere nederzettingen natuurlijke waterwegen overwoekeren. In plaats van zich aan te passen aan het terrein, "bezet en conditioneert" deze uitbreiding het, waardoor miljoenen mensen in gevaar komen.

"Dat, in combinatie met de toegenomen regenval, betekent dat de rivieren meer ruimte nodig hebben, niet minder. En dat is precies wat wij proberen te geven", voegt hij toe.

Verder dan het klimaat: is het mogelijk om een ineenstorting te voorkomen?

Voor Thakkar "is het niet genoeg om klimaatverandering de schuld te geven." De autoriteiten, zo benadrukt hij, zijn zich al jaren bewust van het risico, maar hebben nagelaten passende maatregelen te nemen. Wetende dat rampen steeds vaker zullen voorkomen, "zouden we ons er op zijn minst op moeten voorbereiden."

Tot de prioriteiten rekent de deskundige onder meer systemen voor vroegtijdige waarschuwing die meteorologische en glaciologische gegevens integreren, onafhankelijke studies naar de gevolgen voor het milieu en vooral 'verantwoordingsmechanismen' die het mogelijk maken om van elke ramp te leren en verantwoording af te leggen.

"Elke tragedie", concludeert hij, "is een falen van het systeem, niet alleen een natuurramp." EFE

lgm/igr/cc